Śmiertelność okołooperacyjna u chorych poddanych perikardiektomii wynosi 3-16% [1,28] i zależy przede wszystkim od funkcji skurczowej lewej komory, która jest tym gorsza, im później dochodzi do zabiegu. Innymi czynnikami o niekorzystnym znaczeniu rokowniczym są starszy wiek, wyższa klasa czynnościowa wg NYHA lub WHO, niewydolność nerek, nadciśnienie płucne, hiponatremia oraz popromienna etiologia konstrykcji [29].

Odrębności gruźliczego zapalenia osierdzia u chorych zakażonych wirusem HIV

Zakażenie wirusem HIV stanowi czynnik ryzyka gruźliczego zapalenia osierdzia niezależnie od stanu immunologicznego. Gruźlicze zapalenie osierdzia u chorych zakażonych HIV ma bardziej agresywny przebieg niż w populacji niezakażonej (większa objętość płynu, częstszy objaw tamponady serca, większy odsetek przypadków przebiegających z zapaleniem mięśnia serca) [30]. Skutkuje to zwiększoną śmiertelnością, która u chorych niezakażonych HIV wynosi ok. 17%, a u chorych zakażonych – 40% [31].

U chorego, u którego jednocześnie rozpoznano zakażenie HIV i gruźlicze zapalenie osierdzia, wskazane jest włączenie leków przeciwprątkowych. Leki antyretrowirusowe podawane są w 2-8 tygodniu leczenia przeciwprątkowego [32]. Leczenie skojarzone powinno odbywać się pod ścisłym nadzorem z uwagi na jego toksyczność i interakcje lekowe. W trakcie podawania leków antyretrowirusowych istnieje ponadto możliwość zaostrzenia się objawów gruźlicy osierdzia (w tym nawrotu wysięku). Jest to wyraz poprawy stanu immunologicznego chorego. Zespół taki nosi nazwę IRIS (immune reconstitution inflammatory syndrome).

Łączenie leczenia przeciwprątkowego ze steroidoterapią u chorych z gruźliczym zapaleniem osierdzia i HIV jest bardziej kontrowersyjne niż w populacji ogólnej. Jedną z przyczyn jest udowodniona mniejsza tendencja do przechodzenia w postać zaciskającą [33].

Piśmiennictwo

1. Mayosi BM, Burgess LJ, Doubell AF. Tuberculous pericarditis. Circulation 2005; 112: 3608-3616.

2. Gruźlica i choroby układu oddechowego w Polsce w 2011 roku. Maria Korzeniewska-Koseła (red.). Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa 2012.

3. Reuter H, Burgess LJ, Doubell AF. Epidemiology of pericardial effusions at a large academic hospital in South Africa. Epidemiol Infect 2005; 133: 393-399.

4. Pawlak-Cieślik A, Szturmowicz M, Fijałkowska A, et al. Ocena przydatności różnych metod diagnostycznych dla rozpoznawania zajęcia osierdzia przez proces nowotworowy. Pol Arch Med Wewn 2006; 115: 37-44.

5. Maisch B, Seferović PM, Ristić Ad, et al. Guidelines on the diagnosis and management of pericardial diseases. Executive Summary. Eur Heart J 2004; 25: 587-610.

6. Crocco JA. Cardiovascular tuberculosis. [W:] Tuberculosis and nontuberculous mycobacterial infections. Schlossberg D (red.). ASM Press Washington 2011; 335-349.

7. Mayosi BM. Tuberculous pericarditis and myocarditis in adults and children. [W:] Tuberculosis. A comprehensive clinical reference. Schaff HS, Zumla A (red.). Saunders 2009; 351-360.

8. Mayosi BM, Wiysonge CS, Ntsekhe M, et al. Clinical characteristics and initial management of patients with tuberculous pericarditis in the HIV era: the Investigation of the Management of Pericarditis in Africa (IMPI Africa) registry. BMC Infect Dis 2006; 6: 2.

9. Ling LH, Oh JK, Breen JF, et al. Calcific constrictive pericarditis: is it still with us? Ann Intern Med 2000; 132: 444-450.

10. Verhaert D, Gabriel RS, Johnston D, et al. The role of multimodality imaging in the management of pericardial disease. Circ Cardiovasc Imaging 2010; 3: 333-343.

11. Cherian G, Habashy AG, Uthaman B, et al. Detection and follow-up of mediastinal lymph node enlargement in tuberculous pericardial effusions using computed tomography. Am J Med 2003; 114: 319-322.

12. Seferovic PM, Ristic AD, Maksimovic R, et al. Diagnostic value of pericardial biopsy. Improvement with extensive sampling enabled by pericardioscopy. Circulation 2003; 107: 978-83

13. Seferovic PM, Ristic AD, Maksimovic R, et al. Pericardial syndromes: an update after guidelines 2004. Heart Fail Rev 2012; [ogłoszone on-line przed publikacją].

14. Reuter H, Burgess L, van Vuuren W, et al. Diagnosing tuberculous pericarditis Q J Med 2006; 99: 827-839.

15. Hakim JG, Ternouth I, Mushangi E, et al. Double blind randomised placebo controlled trial of adjunctive prednisolone in the treatment of effusive tuberculous pericarditis in HIV seropositive patients. Heart 2000; 84: 183-188.

16. Michałowska-Mitczuk D, Brzezińska S, Augustynowicz-Kopeć E, et al. Ziarnina stwierdzona w najądrzu chorego leczonego dopęcherzowymi wlewkami BCG – powikłanie leczenia BCG czy gruźlica? Pneumonol Alergol Pol 2011;
79: 305-308.

17. Lee JH, Lee CW, Lee SG, et al. Comparison of polymerase chain reaction with adenosine deaminase activity in pericardial fluid for the diagnosis of tuberculous pericarditis. Am J Med 2002; 113: 519-521.

18. Tuon FF, Litvoc MN, Lopes MI. Adenosine deaminase and tuberculous pericarditis – a systematic review with meta-analysis. Acta Trop 2006; 99: 67-74.

19. Schaberg T, Bauer T, Castell S, et al. Empfehlungen zur Therapie, Chemoprevention und Chemoprophylaxe der Tuberkulose im Erwachsenen- und Kindesalter. Pneumologie 2012; 66: 133-171.

20. Tuberculosis: clinical diagnosis and management of tuberculosis, and measures for its prevention and control. NICE 2011; London.

21. Blumberg HM, Burman WJ, Chaisson RE, et al. ATS/Centers for Disease Control and Prevention/ Infectious Diseases Society of America. Treatment of tuberculosis. Am J Respir Crit Care Med 2003; 167: 603-662.

22. Mayosi BM. Interventions for treating tuberculous pericarditis. Cochrane Database Syst Rev 2002; 4: CD 000526.

23. Ntsekhe M, Wiysonge C, Volmink JA, et al. Adjuvant corticosteroids for tuberculous pericarditis: promising, but not proven. Q J Med 2003; 96: 593-599.

24. Evans DJ. The use of adjunctive corticosteroids in the treatment of pericardial, pleural and meningeal tuberculosis: do they improve outcome? Respir Med 2008; 102: 793-800.

25. Syed FF, Mayosi BM. A modern approach to tuberculous pericarditis. Prog Cardiovasc Dis 2007; 50: 218-236.

26. Choi HO, Song JM, Shim TS, et al. Prognostic value of initial echocardiographic features in patients with tuberculous pericarditis. Korean Circ J 2010; 40: 377-386

27. Khandaker MH, Espinosa RE, Nishimura RA, et al. Pericardial disease: diagnosis and management. Mayo Clin Proc 2010; 85: 572-593.

28. Cinar B, Enc Y, Goksel O, et al. Chronic constrictive tuberculous pericarditis: risk factors and outcome of pericardiectomy. Int J Tuberc Lung Dis 2006; 10: 701-706.

29. Bertog SC, Thambidorai SK, Parakh K, et al. Constrictive pericarditis: etiology and cause-specific survival after pericardiectomy. JACC 2004; 43: 1445-1452.

30. Ntsekhe M, Mayosi BM. Tuberculous pericarditis with and without HIV. Heart Fail Rev 2012; [ogłoszone on-line przed publikacją].

31. Mayosi BM, Wiysonge CS, Ntsekhe M, et al. Mortality in patients treated for tuberculous pericarditis in sub-Saharan Africa. S Afr Med J 2008; 98: 36-40.

32. Abdool Karim SS, Naidoo K, Grobler A, et al. Timing of initiation of antiretroviral drugs during tuberculosis therapy. N Eng J Med 2010; 362: 697-706.

33. Ntseke M, Wiysonge CS, Gumedze F, et al. HIV infection is associated with a lower incidence of constriction in presumed tuberculous pericarditis: a prospective observational study. PloS ONE 2008; 3: e2253, doi:10.1371.

29. Bertog SC, Thambidorai SK, Parakh K, et al. Constrictive pericarditis: etiology and cause-specific survival after pericardiectomy. JACC 2004; 43: 1445-1452.

30. Ntsekhe M, Mayosi BM. Tuberculous pericarditis with and without HIV. Heart Fail Rev 2012; [ogłoszone on-line przed publikacją].

31. Mayosi BM, Wiysonge CS, Ntsekhe M, et al. Mortality in patients treated for tuberculous pericarditis in sub-Saharan Africa. S Afr Med J 2008; 98: 36-40.

32. Abdool Karim SS, Naidoo K, Grobler A, et al. Timing of initiation of antiretroviral drugs during tuberculosis therapy. N Eng J Med 2010; 362: 697-706.

33. Ntseke M, Wiysonge CS, Gumedze F, et al. HIV infection is associated with a lower incidence of constriction in presumed tuberculous pericarditis: a prospective observational study. PloS ONE 2008; 3: e2253, doi:10.1371.

Do góry