Wprowadzenie

Opieka paliatywna uważana jest zazwyczaj przez osoby niezwiązane zawodowo z medycyną i często także przez lekarzy za formę opieki związaną z leczeniem i pielęgnacją chorych znajdujących się w terminalnym okresie choroby nowotworowej. Współczesna opieka paliatywna wykracza jednak poza powyższe ramy. Według definicji WHO pojęcie opieki paliatywnej odnosi się do opieki nad chorymi na nieuleczalne, prowadzące do śmierci choroby lub nad pacjentami w zaawansowanych stadiach chorób przewlekłych. Celem opieki paliatywnej jest poprawa jakości życia pacjentów i ich najbliższych. Już przed laty dr Cecily Sounders, pionierka nowoczesnej opieki paliatywnej, uznała zapewnienie choremu nie tylko godnej śmierci, ale także spokojnego życia do wystąpienia zgonu jako najważniejszy cel postępowania. Opieka paliatywna nie tylko leczy objawy, lecz także im zapobiega. Warto więc pomyśleć o niej już wówczas, gdy chory jest zagrożony ich wystąpieniem. Głównym celem postępowania paliatywnego nie jest przyczynowe leczenie choroby, lecz poprawa jakości życia i zmniejszenie dolegliwości. Jeśli modyfikacja leczenia przyczynowego jest w stanie poprawić samopoczucie chorych, jego optymalizację należy prowadzić równolegle z włączeniem metod paliatywnych. Zastosowanie leczenia objawowego (paliatywnego) wcale nie musi oznaczać rezygnacji z leczenia przyczynowego. Taki stereotyp myślenia jest zaczerpnięty z onkologii, w której rezygnacja z aktywnego leczenia onkologicznego może poprawić jakość życia chorych dzięki zmniejszeniu działań toksycznych leków cytostatycznych (np. nudności). Z zasady staranne leczenie objawów nie jest sprzeczne z leczeniem przyczynowym, a w wielu przypadkach optymalizacja leczenia przyczynowego jest podstawą poprawy kontroli dolegliwości. W przypadku leczenia kardiologicznego odstawienie dotychczasowych leków może spowodować wystąpienie objawów (np. kołatanie serca po odstawieniu beta-adrenolityków). Oczywiście w zaawansowanych chorobach odstawienie leków zmniejszających ryzyko wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych w przyszłości wydaje się warte zastanowienia. W ten sposób można rozważyć odstawienie statyn, zwłaszcza że ostatnio donoszono o możliwości indukowania przez te leki zmęczenia, zwłaszcza u kobiet [1,2]. Coraz powszechniej mówi się o wczesnym włączaniu leczenia paliatywnego, równolegle z dotychczasowym leczeniem przyczynowym (paralell care). Wczesne leczenie paliatywne w przypadku chorych z niedrobnokomórkowym rakiem płuca przekłada się na poprawę przeżycia [3]. Leczenie paliatywne wcale nie musi więc oznaczać (jak się uważa) skrócenia życia.