Jak ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe?

dr n. med. Ewa Podolecka1
dr hab. n. med. Piotr Jankowski2
dr hab. n. med. Krystyna Kozakiewicz1

1III Oddział Kardiologii, Górnośląski Ośrodek Kardiologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice

2I Klinika Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego, Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków

Adres do korespondencji: dr n. med. Ewa Podolecka, III Oddział Kardiologii, Górnośląski Ośrodek Kardiologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, ul. Ziołowa 45/47, 40-635 Katowice-Ochojec; e-mail: epodolecka@interia.pl

Proces miażdżycowy we wczesnym etapie często przebiega bezobjawowo, nierzadko pierwszym objawem jest ostry zespół wieńcowy lub udar niedokrwienny mózgu. Istotne znaczenie ma więc oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego w celu jak najwcześniejszego włączenia profilaktyki i ewentualnie farmakoterapii. W artykule przedstawiono przegląd skal i parametrów oceniających ryzyko sercowo-naczyniowe oraz ich zastosowanie w codziennej praktyce klinicznej.

Wprowadzenie

Miażdżyca jest procesem złożonym, wieloczynnikowym i postępującym wraz z wiekiem. Dobrze znany jest związek pomiędzy czynnikami ryzyka, takimi jak wiek, płeć, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, cukrzyca, palenie tytoniu, obciążający wywiad rodzinny, a wystąpieniem miażdżycy. Proces miażdżycy we wczesnym etapie nie daje żadnych symptomów klinicznych, nierzadko pierwszym objawem jest ostry zespół wieńcowy czy udar niedokrwienny. Bardzo istotne jest zatem oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego, co umożliwiłoby odpowiednio wczesne zastosowanie profilaktyki i ewentualne włączenie leczenia farmakologicznego. Celem pracy jest przegląd skal i parametrów oceniających ryzyko sercowo-naczyniowe oraz ich zastosowania w codziennej praktyce klinicznej.

Skale ryzyka sercowo-naczyniowego

W wieloośrodkowym badaniu INTERHEART wykazano wpływ czynników, takich jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, cukrzyca, otyłość brzuszna, palenie tytoniu i czynniki psychospołeczne, na rozwój schorzeń układu krążenia (CVD – cardiovascular disease). Czynniki te są odpowiedzialne za około 90% ryzyka wystąpienia pierwszego zawału mięśnia sercowego u mężczyzn i około 94% u kobiet.1 Zaobserwowano, że współwystępowanie wielu czynników ryzyka, a nie tylko izolowana obecność jednego z nich, wiąże się ze zwiększoną zachorowalnością i umieralnością z powodu CVD. Większość osób z chorobą wieńcową obciążonych jest więcej niż jednym czynnikiem ryzyka. Mianem całkowitego ryzyka określa się prawdopodobieństwo wystąpienia u danej osoby zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w określonym czasie. Pojęcie to ma charakter teoretyczny, gdyż w praktyce ocena wszystkich czynników jest niemożliwa (znanych jest kilkaset czynników ryzyka, pomiar wielu z nich jest skomplikowany, drogi i czasochłonny, ponadto prawdopodobnie nie poznano jeszcze wszystkich czynników ryzyka wpływających na rokowanie). Dlatego w praktyce posługujemy się pojęciem ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego, które oznacza ryzyko oszacowane na podstawie wybranych (głównych) czynników. Dokładna ocena ryzyka sercowo-naczyniowego pozwala na wybór najbardziej efektywnego sposobu interwencji behawioralnej czy farmakologicznej. Dlatego celowe jest stosowanie algorytmów, które umożliwiają oszacowanie tego ryzyka na podstawie występowania czynników ryzyka. European Society of Cardiology (ESC) zaleca u osób dorosłych, u których nie występują objawy, bez cech CVD, szacowanie ryzyka całkowitego na podstawie wielu czynników ryzyka (I C).2

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u osób z cukrzycą

Szczególnie istotne jest oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego wśród chorych z cukrzycą, u których miażdżyca najczęściej przebiega bezobjawowo i nierzadko jej pierwszym objawem [...]

Biomarkery a ryzyko sercowo-naczyniowe

Skale uwzględniające klasyczne czynniki ryzyka nie pozwalają w dokładny sposób ocenić ryzyka CVD, dlatego poszukiwane są inne metody oszacowania ryzyka. Khot [...]

Czynniki genetyczne

Powszechnie znany jest także wpływ czynników genetycznych na ryzyko sercowo-naczyniowe. Dotychczas opisano wiele genów kodujących białka, które biorą udział w procesie [...]

Nieinwazyjne badania obrazowe w ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego

Pomiar grubości kompleksu błony środkowej i błony wewnętrznej tętnic szyjnych (IMT – intima-media complex thickness) umożliwia wykrycie patologii już we wczesnym [...]

Status społeczno-ekonomiczny

Pozycja socjoekonomiczna (SES – socioeconomic status) jest także istotnym czynnikiem w ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego. W badaniach epidemiologicznych spotyka się różne koncepcje [...]

Podsumowanie

Dotychczas opracowano wiele skal umożliwiających oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego na podstawie klasycznych czynników ryzyka. Obecnie najczęściej stosowanym w populacji polskiej i europejskiej [...]
Do góry