Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w przypadku cukrzycy typu 2. Oczekuje się, że nowe leki przeciwcukrzycowe nie tylko zapewnią lepsze wyrównanie glikemii, lecz także skutecznie obniżą ryzyko sercowo-naczyniowe. Czy tak rzeczywiście jest? W niniejszym artykule dokonano przeglądu badań poświęconych temu zagadnieniu.

Wprowadzenie

Aktualnie na świecie żyje 415 mln chorych na cukrzycę. Szacuje się, że do 2040 r. ta liczba wzrośnie do 642 mln.¹ W Polsce cukrzyca dotyczy ok. 2 mln osób, z czego 85-90% to cukrzyca typu 2. Często towarzyszą jej inne czynniki ryzyka wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej (zawał mięśnia sercowego, udar, choroba tętnic kończyn dolnych), takie jak: otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej. Cukrzyca podwaja ryzyko zgonu, a choroby układu krążenia są jego najczęstszą przyczyną. Powyższe przesłanki legły u podstaw hipotezy zakładającej, że lepsze wyrównanie cukrzycy spowoduje spadek ryzyka sercowo-naczyniowego. Wkrótce okazało się jednak, że udowodnienie tej tezy jest bardzo trudne.

Kontrola glikemii a ryzyko sercowo-naczyniowe

Intensywna kontrola glikemii [hemoglobina glikowana (HbA_1c) 6-7,0%] zmniejsza częstość występowania powikłań mikronaczyniowych (retinopatii i nefropatii), szczególnie wyraźnie w cukrzycy typu 1, natomiast nie obniża ryzyka sercowo-naczyniowego. Takie dane uzyskano w kilku dużych programach badawczych: ACCORD (Action to Control Cardiovascular Risk in Diabetes), ADVANCE (Action in Diabetes and Vascular Disease) czy VADT (Veterans Affairs Diabetes Trial). W metaanalizie wymienionych badań stwierdzono, że obniżenie HbA_1c o 1% wprawdzie zmniejsza ryzyko zawału mięśnia sercowego o 15%, jednak śmiertelność całkowita czy częstość udarów pozostają bez zmian.²

Potwierdzeniem tej konstatacji mogą być wyniki wieloletniej obserwacji w programie UKPDS (UK Prospective Diabetes Study), w której zanotowano o 13% mniej zawałów mięśnia sercowego i zgonów z jakiejkolwiek przyczyny.³ W programie UKPDS stosowane były starsze leki przeciwcukrzycowe, pochodne sulfonylomocznika i biguanidy; szczególnie korzystne wyniki uzyskano w grupie leczonej metforminą. Według aktualnych zaleceń European Society of Cardiology (ESC) dotyczących prewencji chorób sercowo-naczyniowych metformina powinna być lekiem pierwszego rzutu w leczeniu cukrzycy typu 2, po uprzedniej ocenie funkcji nerek (klasa zaleceń I, poziom dowodu B).⁴

Tiazolidynediony

Bardzo duże nadzieje wiązano z wprowadzeniem kolejnej grupy doustnych leków przeciwcukrzycowych, mianowicie tiazolidynedionów (TZD), nazywanych też glitazonami. Mechanizm działania tej grupy leków polega na uwrażliwianiu tkanek obwodowych na dział...