Zespół Andersen-Tawila, znany również jako zespół LQT7, to choroba z pogranicza kardiologii i neurologii. Zaburzenia funkcji jednego z kanałów potasowych powodują charakterystyczną triadę objawów w postaci zaburzeń rytmu, cech dysmorficznych oraz objawów neurologicznych. Zdiagnozowanie choroby nie jest łatwe, jednak podstawowe informacje pomogą ustalić prawidłowe rozpoznanie i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Wprowadzenie

Pierwsze wzmianki o podejrzeniu nowego zespołu pojawiły się w 1971 r. Duńska lekarka Ellen Damgaard Andersen opisała przypadek 8-letniego pacjenta z zaburzeniami rytmu, osłabieniem mięśni i wieloma zaburzeniami rozwojowymi szkieletu, obejmującymi m.in. niski wzrost, nisko osadzone uszy, hipoplazję żuchwy oraz aplazję niektórych zębów.¹ Od tego czasu pojawiały się pojedyncze prace traktujące o podobnych pacjentach. Dopiero po ponad 30 latach, w 1994 r., ukazało się podsumowanie dotychczasowych doniesień. Jego autor – neurolog Rabi Tawil – opisał 10 znanych przypadków zespołu i cztery nowe. Badacz zwrócił uwagę na to, że objawy są odmienne niż te występujące w znanych okresowych porażeniach mięśni związanych z hipokaliemią czy w znanych zespołach wydłużonego QT (LQTS – long QT syndrome). Zwrócił też uwagę na różnorodność objawów u poszczególnych pacjentów.²

Tak zaczęła się historia zespołu Andersen-Tawila (ATS – Andersen-Tawil syndrome). W późniejszych badaniach udowodniono, że choroba ma podłoże genetyczne, i zakwalifikowano ją do grupy LQTS jako LQT7.³ Obecnie częstość występowania ATS ocenia się na ok. 1/1 mln, jednak powszechna wiedza o tej chorobie wciąż jest bardzo skromna. Często zdarza się, że pacjenci do późnego wieku żyją z nieprawidłowym rozpoznaniem, a niektórzy nigdy nie zostają dobrze zdiagnozowani. Celem niniejszej pracy jest przybliżenie wiedzy o ATS, co być może przyczyni się do zwiększenia liczby prawidłowych rozpoznań, mających duże znaczenie dla dalszego postępowania i zaplanowania leczenia.

Patogeneza

Wszystkie LQTS są kanałopatiami, czyli chorobami wywoływanymi przez zaburzoną funkcję podjednostek kanałów jonowych lub białek je regulujących. ATS wiąże się z mutacją w genie KCNJ2, która powoduje nieprawidłową budowę kanału Kir2¹ – kanału potasowego odpowiadającego za prąd I_K1, biorącego udział w końcowej fazie repolaryzacji komórek mięśnia sercowego oraz w utrzymaniu prawidłowego potencjału spoczynkowego komórek mięśni szkieletowych. Mutacja może być dziedziczona autosomalnie dominująco lub wystąpić sporadycznie.⁴ Ostatnie doniesienia wykazują również związek ATS z mutacjami w genie KCNJ5 kodującym kanał Kir3.4, którego nieprawidłowa budowa pośrednio wpływa hamująco na kanał Kir2.1.⁵ Dotychczas nie znaleziono przyczyny zaburzeń rozwoju szkieletu w tej chorobie. Ocenia się też, że u ok. 40% pacjentów nie wykrywa się mutacji. Taki rodzaj zespołu nazwano ATS typu 2.⁶