Co roku w Polsce wykonuje się ponad 5000 operacji kardiochirurgicznych z powodu nabytych zastawkowych wad serca. Wybór optymalnego w danej sytuacji klinicznej typu protezy zastawkowej (mechanicznej czy biologicznej), odpowiednia edukacja chorego o możliwych komplikacjach i metodach ich zapobiegania oraz systematycznie wykonywane badania kontrolne są najważniejszymi elementami zmniejszającymi ryzyko powikłań związanych z implantacją protez zastawkowych.

Leczenie chirurgiczne wad zastawkowych serca stanowi 15% zabiegów przeprowadzanych w krążeniu pozaustrojowym. Najczęściej zabieg wymiany zastawki wykonuje się w pozycji aortalnej oraz mitralnej, niezmiernie rzadko dotyczy on zastawki trójdzielnej i płucnej. Coraz częściej zabiegowi wszczepienia protezy zastawkowej poddawani są chorzy w wieku podeszłym, z licznymi obciążeniami towarzyszącymi oraz osoby wymagające reoperacji po wykonanej w przeszłości operacji kardiochirurgicznej.

Nie tylko zmienia się profil pacjentów, lecz także pojawiają się nowe protezy i nowe typy zabiegów. W związku z tym populacja chorych kardiologicznych ze wszczepioną protezą zastawkową to szczególna grupa wymagająca ukierunkowanego, specjalistycznego nadzoru.

Typy protez zastawkowych

Dwa główne typy protez zastawkowych, którymi dysponujemy, to zastawki mechaniczne oraz zastawki biologiczne, do których należą autografty, homografty i ksenografty. Każdy typ ma swoje zalety i wady.

Zastawki mechaniczne

W przypadku zastawek mechanicznych częstość występowania strukturalnej dysfunkcji jest stosunkowo niska. Ich wszczepienie wiąże się jednak z koniecznością stosowania leczenia przeciwkrzepliwego, które może powodować powikłania krwotoczne. Dotychczas nie przeprowadzono badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania tzw. nowych doustnych antykoagulantów (NOAC – novel oral anticoagulant) w prewencji powikłań zakrzepowo-zatorowych związanych z protezą zastawkową. W związku z tym zalecaną grupą leków przeciwkrzepliwych u pacjentów po wymianie zastawki na sztuczną są antagoniści witaminy K.

Obecnie sporadycznie wszczepiane sztuczne zastawki kulkowe (Starr-Edwards) wykazują dużą stabilność mechaniczną. Niemniej ich wysoka trombogenność, nieoptymalne parametry hemodynamiczne oraz częste występowanie charakterystycznego dla nich powikłania pod postacią wewnątrznaczyniowej hemolizy ograniczają ich zastosowanie.

Zastawki uchylno-dyskowe (Björk-Shiley, Medtronic-Hall) oraz najczęściej stosowane zastawki dwudyskowe (St. Jude Medical, CarboMedics) mają bardziej zbliżone do fizjologicznych parametry przepływu oraz rzadziej powodują powikłania zakrzepowo-zator...