Zwężenie zastawki aortalnej (stenoza aortalna; AS – aortic stenosis) jest najczęściej stwierdzaną w Europie i Ameryce Północnej pierwotną wadą zastawkową wymagającą operacji lub interwencji przezcewnikowej. Częstość jej występowania znacząco rośnie wskutek starzenia się populacji¹. Schorzenie dotyka od 0,2% populacji w wieku 50-60 lat do 10% populacji ≥80 r.ż.² U osób >75 r.ż. przeważa zwężenie zastawki trójpłatkowej, natomiast u osób <65 r.ż. częściej występuje zwężenie zastawki dwupłatkowej³.

Najczęstszą przyczyną AS jest postępujący proces degeneracyjny ze zwapnieniem płatków zastawki i zmniejszeniem ich ruchomości, prowadzący do utrudnienia przepływu krwi i wzrostu średniego gradientu przezzastawkowego (mAG – mean aortic gradient)^3,4. Istotnie zmniejszone pole powierzchni zastawki aortalnej (AVA – aortic valve area ≤1,0 cm²) i/lub zindeksowane w stosunku do powierzchni ciała (BSA – body surface area; AVAi – AVA index ≤0,6 cm²/m²) oraz podwyższony gradient przepływu skutkują przeciążeniem mięśnia lewej komory (LV – left ventricle) i objawami, których wystąpienie znacząco pogarsza rokowanie^1,5,6. Stwierdzono, że tylko połowa pacjentów przeżywa 5 lat w przypadku dolegliwości dławicowych, 3 lata – przy obecności omdleń, 2 lata – w przypadku objawów niewydolności serca⁷.

Wykazano, że leczenie operacyjne (SAVR – surgical aortic valve replacement) lub – w sytuacji zwiększonego bądź nieakceptowalnego ryzyka operacyjnego – zabieg przezcewnikowej implantacji zastawki aortalnej istotnie poprawiają przeżywalność chorych z ciężką objawową AS^4-6.

Typowa ciężka objawowa AS charakteryzuje się maksymalną prędkością przepływu przez zastawkę (V_max) ≥4 m/s, mAG ≥40 mmHg oraz AVA ≤1,0 cm² i/lub AVAi ≤0,6 cm²/m² (tab. 1). Jednak w grupie objawowych pacjentów z AVA ≤1,0 cm² można wyróżnić także subpopulację chorych z niskim gradientem (mAG <40 mmHg). Stanowi to poważny problem kliniczny, ponieważ u części pacjentów z tej niskogradientowej grupy AS będzie rzeczywiście istotna, z koniecznością leczenia zabiegowego, podczas gdy u innych chorych wada nie będzie istotna i wystarczające okaże się leczenie zachowawcze.

Typy stenozy aortalnej

Ciężka AS nie jest zatem jednorodną jednostką chorobową i populację pacjentów można podzielić na subpopulacje. W pierwszym etapie wyróżnia się AS: