Podsumowaniem udziału w projekcie było wypełnienie przez pacjenta 7-punktowej oryginalnej ankiety zawierającej 23 pytania opisujące doświadczenia użytkownika związane z wdrożoną technologią (1 pkt oznaczał odpowiedź „Zdecydowanie się nie zgadzam”, a 7 pkt – „Zdecydowanie się zgadzam”). Na podstawie częściowych wyników uzyskanych od 57 użytkowników można stwierdzić, że zaproponowany program został dobrze przyjęty. Trzy kwestie zostały najgorzej ocenione: „Lubię próbować używać nowych technologii” (43,1% odpowiedzi ocenionych na 7 pkt), „Moi przyjaciele zachęcają i wspierają mnie w korzystaniu z tego rozwiązania” (44,8% odpowiedzi 7-punktowych); „Media promują korzystanie z tego typu rozwiązań” (39,7% odpowiedzi 7-punktowych). Szczegółowe odpowiedzi uzyskane z ankiety przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 3. Ankieta autorska dotycząca satysfakcji pacjentów z udziału w programie
Dyskusja
Już w 2011 r. w czasopiśmie „Lancet” Anker i wsp. opisali perspektywy i rolę telemedycyny w niewydolności serca10. Autorzy, opierając się na czterech wcześniejszych metaanalizach, stwierdzili, że telemonitoring jest skuteczny w redukcji ryzyka zgonu z wszelkich przyczyn oraz hospitalizacji związanych z przewlekłą niewydolnością serca (CHF – chronic heart failure). Zasugerowali, że te dane mogą poprawić jakość życia, obniżyć koszty terapii niewydolności serca oraz poprawić leczenie CHF zgodnie z wytycznymi10.
Minęło 14 lat, w międzyczasie świat doświadczył pandemii COVID-19. Obecnie oczekuje się, że telemedycyna w niewydolności serca przejdzie na bardziej kliniczny poziom analizy populacyjnej. Takie było też założenie Funduszy Norweskich, które zapewniły środki na realizację opisanego projektu. Program był prowadzony przez Ministerstwo Zdrowia. Celem była poprawa profilaktyki i zmniejszenie nierówności zdrowotnych w Polsce w zależności od miejsca zamieszkania.
We wcześniejszym projekcie realizowanym przez nasz zespół szpitalny, również poświęconym telemedycynie, dr M. Wita i wsp. zbadali 60 pacjentów z obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory, którym zaimplantowano urządzenia do terapii resynchronizującej serca (CRT – cardiac resynchronization therapy)11. Uczestnicy zostali losowo przydzieleni do grupy kontrolnej lub badawczej. Podczas 24-miesięcznej obserwacji pacjenci w grupie badawczej dodatkowo mierzyli masę ciała i ciśnienie krwi (podobnie jak w bieżącym projekcie), a także wykonywali codziennie elektrokardiogram. W opisanym przez nas projekcie uczestniczyli pacjenci z rozpoznaną niewydolnością serca na różnych etapach; tylko kilku miało zaimplantowane urządzenia wszczepialne (CIED – cardiac implantable electronic devices). Dane były przesyłane do centrum monitoringu i konsultowane z kardiologiem. W projekcie, który realizowali Wita i wsp., przed implantacją oraz po 24 miesiącach od wszczepienia CRT wykonywano echokardiografię przezklatkową i test 6-minutowego marszu. Autorzy stwierdzili, że stosowanie urządzenia do telemonitoringu jako dodatkowego rozwiązania u pacjentów z implantowanymi urządzeniami CRT poprawiło rokowanie w 2-letniej obserwacji i zmniejszyło liczbę hospitalizacji z powodu niewydolności serca. W opisanym przez nas projekcie okres obserwacji był krótszy, jednak oba badania zostały skonstruowane w odmienny sposób.
Interesującym badaniem wykorzystującym telemedycynę do wspierania pacjentów z niewydolnością serca było TIM-HF2 (Telemedical Interventional Management in Heart Failure II) przeprowadzone przez Koehlera i wsp. w Niemczech12. Autorzy stwierdzili, że zdalna opieka nad pacjentami z niewydolnością serca może zmniejszyć odsetek nieplanowanych hospitalizacji kardiologicznych oraz ograniczyć ogólną śmiertelność.
Nasze obserwacje i wczesne wyniki wykazały, że największym problemem dla pacjentów uczestniczących w realizowanym przez nas projekcie było regularne logowanie się do platformy internetowej. Prawdopodobnie wynika to z konieczności posiadania adresu e-mail, co nie jest oczywiste w przypadku starszych osób. Ograniczona metoda logowania wiązała się z obowiązkiem spełnienia surowych zasad ochrony danych przez proponowaną platformę telemetryczną. Ostatecznie wydaje się, że lepszym rozwiązaniem jest łączenie się przez smartfony za pomocą przeznaczonej do tego celu aplikacji (Android, iOS, Harmony).
Silva-Cardoso i wsp. stwierdzili, że telemedycyna może poprawić strategię opieki nad pacjentami z niewydolnością serca13. Jednak zbyt jednostronne stosowanie telemedycyny, nieuwzględniające problemów z informatyzacją dotykających zwłaszcza osoby starsze, może przynieść więcej problemów niż korzyści. Należy znaleźć równowagę między opieką bezpośrednią a możliwościami zastosowania telemedycyny w codziennej praktyce.
Wnioski
Przeprowadzony projekt telemedyczny adresowany do chorych z niewydolnością serca wydaje się przydatny, co potwierdzają wstępne wyniki oceny systemu przez pacjentów.
Podziękowania
Autorzy publikacji pragną podziękować pani Ewie Bachcie oraz pani Annie Gronostaj za wsparcie w realizacji projektu. Chcemy również podziękować całej grupie osób, których praca była niezbędna do jego wdrożenia.