Wprowadzenie

Zwężenia miażdżycowe i w przebiegu pierwotnych chorób zapalnych dużych naczyń stanowią częste wskazanie do rewaskularyzacji przezskórnej. W pracy przedstawiono zagadnienia związane z diagnostyką, wskazaniami i wynikami leczenia interwencyjnego zwężeń tętnicy podobojczykowej i pnia ramienno-głowowego oraz prowadzeniem chorych po zabiegach angioplastyki. Omówiono również odrębności postępowania w zwężeniu pnia ramienno-głowowego oraz w zależności od etiologii zwężeń.

Anatomia łuku aorty i tętnic dogłowowych

Od łuku aorty odchodzą duże naczynia zaopatrujące głowę, szyję oraz obręcz barkową i kończyny górne. Jako pierwszy odchodzi pień ramienno-głowowy (truncus brachiocephalicus, TBC), którego przedłużeniem jest prawa tętnica podobojczykowa (right subclavian artery, RSA). Odgałęzieniem TBC jest tętnica szyjna wspólna prawa (right common carotid artery, RCCA) [1,2]. U niewielkiego odsetka populacji (0,5%) prawa tętnica podobojczykowa odchodzi jako ostatnie naczynie od aorty zstępującej (arteria lusoria – tętnica błądząca) i biegnie na stronę prawą krzyżując pozostałe tętnice (ryc. 1A). Wariantem anatomicznym jest także izolowane odejście RSA od łuku aorty jako pierwsze lub drugie naczynie, wówczas anatomicznie nie można wskazać pnia ramienno-głowowego. U 15% osób tętnica szyjna wspólna odchodzi bezpośrednio od aorty, wspólnie z TBC. Drugim dużym naczyniem odchodzącym od łuku aorty jest lewa tętnica szyjna wspólna (left common carotid artery, LCCA). Lewa tętnica szyjna wspólna może odchodzić od TBC lub wspólnie z nim od aorty i taki układ anatomiczny nazywa się bawolim łukiem (bovine arch). Według różnych autorów występuje on z częstością 7-27% (ryc. 1B) [3,4]. Lewa tętnica podobojczykowa (left subclavian artery, LSA) odchodzi jako ostatnie duże odgałęzienie łuku aorty.

Topografia odejścia dużych naczyń od aorty zmienia się z wiekiem. U osób młodych trzy główne pnie naczyniowe odchodzą od aorty na jednym poziomie – jest to tzw. typ pierwszy łuku aorty. W miarę starzenia się i postępującego narastania zmian miażdżycowych aorta wydłuża się. W związku z tym dalsza część łuku znajduje się wyżej niż bliższa i co za tym idzie odejścia głównych naczyń przestają znajdować się na tym samym poziomie (typ II i typ III łuku aorty). Układ topograficzny ma zasadnicze znaczenie przy wyborze sposobu i planowaniu strategii ewentualnej interwencji endowaskularnej.

Zazwyczaj odgałęzieniami tętnic podobojczykowych są tętnice kręgowe, które następnie biegną w kanale wyrostków poprzecznych kręgosłupa szyjnego i wchodzą do czaszki tworząc tętnicę podstawną mózgu. Istnieją warianty anatomiczne tego układu: najczę...