Choroby osierdzia
Badanie echokardiograficzne w tamponadzie serca
dr n. med. Lech Paluszkiewicz
Wprowadzenie
Tamponada serca to stan zagrażający życiu wywołany ostrym lub przewlekłym uciskiem serca przez płyn, krew, skrzepliny, ropę lub gaz gromadzący się w worku osierdziowym na skutek wysięku, przesięku, urazu, pęknięcia serca lub aorty wstępującej [1].
Częstość występowania płynu w worku osierdziowym jest trudna do ustalenia ze względu na brak dużych badań populacyjnych oraz trudności metodologiczne. Zwykle rozpoznawany jest płyn wywołujący objawy kliniczne, a częstość wykrywania zależy także od poziomu opieki medycznej w danym regionie, częstości występowania chorób przebiegających z obecnością płynu w worku osierdziowym, jak na przykład gruźlicy czy AIDS w krajach rozwijających się. Dane z ośrodków włoskich szacują występowanie płynu w worku osierdziowym na 3-9% wszystkich wykonanych badań echokardiograficznych [2]. Częstość występowania tamponady serca jest równie trudna do określenia. W badaniu pośmiertnym tamponadę osierdzia jako bezpośrednią przyczynę zgonu stwierdzono w 3,2% przypadków [3].
Przyczyny płynu w worku osierdziowym
Główne przyczyny występowania płynu w worku osierdziowym przedstawiono w tabeli 1. Częstość występowania poszczególnych przyczyn zależy jak wspomniano powyżej od wielu czynników. W regionach endemicznego występowania gruźlicy jest ona przyczyną do 60% przypadków, jednak gdy brakuje możliwości diagnostycznych wzrasta odsetek osób z płynem z przyczyn idiopatycznych [4]. Ważne miejsce wśród przyczyn zajmują choroby nowotworowe. Co ciekawe w związku z rozwojem gospodarczym i rozwojem takich dziedzin, jak kardiochirurgia i kardiologia inwazyjna rośnie odsetek osób, u których płyn w worku osierdziowym spowodowany jest przyczynami jatrogennymi (tab. 2) [5,6]. Tamponadę serca obserwuje się u ok. 0,2% pacjentów poddanych przezskórnym interwencjom wieńcowym lub zabiegom elektrofizjologicznym [7]. Prawdopodobieństwo wystąpienia tamponady zależy od choroby podstawowej i w przypadku pęknięcia serca, rozwarstwienia aorty czy powikłań zabiegów przezskórnych jest bardzo wysokie (częste przyczyny tamponady są oznaczone gwiazdką w tabeli 1), a prawdopodobieństwo wystąpienia tamponady w przebiegu np. niewydolności krążenia jest bliskie zeru.
Objawy gromadzenia się płynu osierdziowego
Nie każdy przypadek płynu w worku osierdziowym prowadzi do wystąpienia tamponady serca. Decyduje o tym nie tylko przyczyna etiologiczna, ale unikalna anatomia i fizjologia worka osierdziowego. W warunkach fizjologicznych ilość płynu w worku osierd...
