Definicja

Izolowane nadciśnienie skurczowe (isolated systolic hypertension, ISH) rozpoznaje się, gdy średnia z dwóch pomiarów gabinetowych skurczowego ciśnienia tętniczego jest równa lub wyższa 140 mmHg, a jednocześnie zmierzona średnia rozkurczowego ciśnienia tętniczego wynosi poniżej 90 mmHg. Według wytycznych leczenia nadciśnienia tętniczego Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESH/ESC) z 2007 r.¹ i ich uaktualnienia z 2009 r.,² na których wzorują się kolejne wytyczne ESC/ESH z 2013 r.³, izolowane nadciśnienie skurczowe można podzielić na stopnie według uzyskanych wartości ciśnienia skurczowego (systolic blood pressure, SBP): stopień 1 (140-159 mmHg), stopień 2 (160-179 mmHg) i stopień 3 (≥180 mmHg), a niskie wartości ciśnienia rozkurczowego u tych chorych (np. 60-70 mmHg) powinny być postrzegane jako dodatkowy czynnik ryzyka.

Epidemiologia i patofizjologia

Wiek jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka rozwoju chorób układu krążenia, w tym nadciśnienia tętniczego. Wraz z upływem czasu różne czynniki prowadzące do rozwoju nadciśnienia tętniczego wywołują zmiany czynnościowe i strukturalne w naczyniach tętniczych, prowadząc do utraty ich własności elastycznych. Wzrastająca sztywność naczyń tętniczych na skutek spadku produkcji tlenku azotu, gromadzenia kolagenu w ścianie naczyń i przydance, proliferacji mięśni gładkich w głąb śródbłonka, zmniejszenia liczby włókien elastyny i ich fragmentacji skutkuje dodatkowo pogrubieniem tzw. kompleksu błona wewnętrzna-środkowa oraz tworzeniem w jego obrębie blaszek miażdżycowych. Konsekwencją wzrastającej z wiekiem sztywności dużych tętnic jest wzrost ciśnienia tętna (pulse pressure, PP), przyspieszenie prędkości fali tętna (puls wave velocity, PWV) oraz szybszy powrót tzw. fali odbitej, co prowadzi do podwyższania się skurczowego ciśnienia tętniczego krwi.⁴ Stopniowo zjawisko to obniża pojemność minutową serca, a tym samym objętość wewnątrznaczyniową i przepływ nerkowy. W związku z tym serce (przynajmniej na początku) stara się utrzymać stałą perfuzję tkanek przez zwiększenie objętości wyrzutowej, naczynia starają się osiągnąć ten cel przez zwiększenie oporu obwodowego, a układy humoralne przez większą aktywność układu adrenergicznego. Mechanizmy te są przyczyną izolowanego wzrostu ciśnienia skurczowego krwi, a w dłuższym czasie prowadzą do rozwoju przerostu lewej komory serca, a potem jej niewydolności.⁵ Chociaż patogeneza nadciśnienia pierwotnego skurczowo-rozkurczowego i izolowanego nadciśnienia skurczowego pokrywa się, to nie jest identyczna (różnice te przedstawiono w tabeli 1). U części chorych z nadciśnieniem skurczowo-rozkurczowym rozwinie się w przyszłości ISH, ale też istotny odsetek osób (około 50%), u których rozpoznano ISH, nie miało wcześniej stwierdzanego nadciśnienia.⁶