Coraz więcej badań dowodzi skuteczności muzykoterapii jako terapii komplementarnej przy braku znanych działań niepożądanych

Boso i wsp. (2006) piszą, że coraz więcej dowodów wskazuje na to, iż terapia z wykorzystaniem muzyki może być użyteczna w leczeniu licznych zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych. W istocie, terapia muzyką może być skuteczna u pacjentów z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona (Parkinson’s disease, PD). Niestety, wciąż brakuje ścisłych danych naukowych wspierających zastosowanie kliniczne muzykoterapii. Muzyka, która została zastosowana do aktywacji konkretnych dróg nerwowych związanych z emocjami, może zmniejszyć stres i poprawić relacje z otoczeniem.

Leners w artykule przeglądowym (2013) podaje, że od ponad trzech dekad muzyka wykorzystywana jest do celów edukacyjnych lub rekreacyjnych, ostatnio również rozwija się jako metoda terapeutyczna. Obszary, w których muzykoterapia wykazała pozytywny wynik, to – oprócz chorób płuc – wiele przewlekłych chorób neurologicznych, w tym afazja, otępienie lub PD.

Rytmiczna stymulacja słuchowa (cueing)

W jednym z pierwszych tego typu doniesień McIntosh i wsp. (1997) opisali wpływ rytmicznej stymulacji słuchowej (rhythmic auditory stimulation, RAS) na prędkość chodu, rytm, długość i symetrię kroków u 31 pacjentów z idiopatyczną PD, 21 z nich było w fazie on i 10 w fazie off działania leków z grupy pochodnych lewodopy. Grupę kontrolną stanowiło 10 zdrowych osób w podeszłym wieku. Pacjenci odbywali próbę w czterech warunkach:

1. Z własną prędkością maksymalną bez zewnętrznego rytmu.

2. Z częstotliwością dudnienia RAS odpowiadającą kadencji wyjściowej.

3. Z częstotliwością RAS o 10 proc. szybszą niż w kadencji wyjściowej.

4. Bez rytmu zewnętrznego.

RAS była nadawana cyfrowo z syntezatora umożliwiającego modyfikację tempa. Nagrana została muzyka instrumentalna w stylu renesansowym w tempie 2/4. Wyniki: szybsza RAS powodowała znaczne polepszenie (p < 0,05) średniej prędkości chodu, rytmu i długości kroku we wszystkich grupach. Bliska synchronizacja pomiędzy nadawanym rytmem a częstotliwością kroków w grupie kontrolnej i grupach z PD przyniosły dowody na istnienie mechanizmów przejmowania rytmu nawet w obecności dysfunkcji w zwojach podstawy. Wnioski autorów: wyniki te potwierdziły wcześniejsze doniesienia o wpływie rytmicznej stymulacji słuchowej na chód i sugerują technikę rehabilitacji chodu w PD.

Clair i wsp. (2012) przeprowadzili badania wstępne, których celem było określenie możliwego wpływu programu ćwiczeń, wykorzystującego wspomaganie (cueing) poprzez rytmiczne słuchowe sygnały muzyczne (exercise program facilitated by auditory music cues), na funkcje ruchowe, równowagę, elastyczność tułowia, zakres ruchu kończyn górnych, samoocenę codziennego funkcjonowania i postrzeganą jakość życia u siedmiu osób z PD. Stwierdzono znaczną poprawę średniego wyniku w skali UPDRS, czynności życia codziennego, wyników testu Up and Go i obrotów tułowia w prawo i w lewo. Stwierdzono, że program ćwiczeń, który zawiera wspomaganie muzyczne dla ruchów, może być interwencją poprawiającą mobilność i jakość życia u osób z PD.

Muzykoterapia i stan emocjonalny w chorobie Parkinsona

Pacchetti i wsp. (2000) zbadali u 32 pacjentów z PD w stadium choroby 2. i 3. według Hoehn i Yarra wpływ udziału w 13-tygodniowych sesjach muzykoterapii (music therapy, MT) po dwie godziny każda lub fizjoterapii (physical therapy, PT) na nasilenie choroby w skali UPDRS, funkcje emocjonalne i jakość życia przy użyciu kwestionariusza PDQL. Sesje MT składały się ze śpiewu chóralnego, ćwiczenia głosu, rytmicznych i wolnych ruchów ciała i muzyki według upodobań. W grupie kontrolnej z fizjoterapią (n = 16) sesje PT zawierały wiele pasywnych ćwiczeń rozciągających, konkretnych zadań mechanicznych i strategie poprawy równowagi i chodu. Po każdej sesji zauważano znaczną poprawę funkcji motorycznych, szczególnie w odniesieniu do hipokinezy. Ocena końcowa potwierdziła poprawę funkcji emocjonalnych, czynności życia codziennego i jakości życia. W grupie z MT stwierdzono poprawę w skali UPDRS część III (p < 0,034), zwłaszcza co do bradykinezji (p < 0,0001), poprawę czynności życia codziennego (p < 0,0001) i jakości życia. W grupie z PT stwierdzono zmniejszenie sztywności (p < 0,0001). Aktywna MT, działając na poziomie multisensorycznym, stymuluje zatem funkcje ruchowe, afektywne i behawioralne. Można ją zaproponować jako metodę w programach rehabilitacyjnych PD.

Lima i wsp. (2013) przeprowadzili u 24 pacjentów z PD i 25 z grupy kontrolnej badania nad rozpoznawaniem emocji pod wpływem muzyki i zdań mówionych. Muzyka grana na fortepianie wyrażała cztery rodzaje emocji: szczęście, spokój, smutek i strach. Te same emocje wyrażone były przez 40 zdań mówionych. Okazało się, że pod wpływem muzyki pacjenci mieli osłabione poczucie szczęścia i spokoju oraz nienaruszone rozeznanie smutku i strachu; wzór ten był niezależny od ogólnych zdolności poznawczych i percepcyjnych. W reakcji na mowę pacjenci wykazali małą globalną utratę oceny emocji, która znacznie zależała od dysfunkcji wykonawczej.

Wniosek autorów: PD wpływa inaczej na emocje muzyczne i werbalne. Różnice te oznaczają, że mechanizmy leżące u podstaw tych dwóch domen są częściowo niezależne od siebie.

Wpływ muzykoterapii na objawy choroby Parkinsona

Bernatzky i wsp. (2004) ocenili krótkoterminowy wpływ specjalnej muzyki stymulującej na koordynację ruchową u 11 pacjentów z PD z dominującym zespołem akinetycznym i u 10 osób zdrowych (grupa kontrolna) w tym samym wieku. W grupie z PD pomiar koordynacji ruchowej za pomocą systemu wiedeńskiego (Vienna Test System) wykazał poprawę w dwóch spośród czterech podtestów (celowanie, śledzenie linii), zwłaszcza w prawej ręce. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w pozostałych dwóch podtestach (stałość, stukanie) w obu grupach. Dodatkowo stwierdzono, że stymulacja muzyczna bardziej poprawia precyzję ruchu niż jego szybkość.

Zdaniem autorów badanie to dowodzi, że specyficzna muzyka może poprawić precyzję ruchów rąk i palców.

Shih i wsp. (2012) przeprowadzili badania nad skutecznością terapii głosu i mowy u 13 chorych z PD metodą LSVT(®)LOUD (Lee Silverman Voice Therapy) opartą na lekcjach śpiewu, składających się z dwunastu 90-minutowych sesji tygodniowo. Głośność śpiewu mierzona jako poziom ciśnienia akustycznego (sound pressure level, SPL) w odległości 50 cm nie była znacząco większa tydzień po zabiegu lub 13 tygodni po zabiegu. Drugorzędowe wyniki, takie jak wysokość tonów, czas fonacji i maksymalna głośność, były również bez zmian, podobnie jak jakość życia związana z głosem VRQOL (voice related quality of life) i indeks upośledzenia głosu VHI (voice handicap index).

Pacjenci z PD mogą cierpieć na drżenie, które nasila się podczas stresu. Schlesinger i wsp. (2009) postanowili zbadać, czy drżenie w PD poprawia się pod wpływem kierowanej relaksacji wyobrażeniowej (relaxation guided imagery, RGI) i relaksującej muzyki. W sesjach relaksacyjnych wzięło udział 20 pacjentów z umiarkowanym lub ciężkim drżeniem w przebiegu PD. Nasilenie drżenia było obiektywnie monitorowane za pomocą akcelerometru. Relaksacja wyobrażeniowa znacząco zmniejszyła drżenie u wszystkich 20 pacjentów (wyjściowo 270,38 ± 85,82 wobec RGI 35,57 ± 43,90 ruchów na minutę, p < 0,0001). U 15 pacjentów RGI doprowadziła do istotnego zmniejszenia drżenia na 1-13 minut. Średnia aktywność drżenia pozostawała znacznie poniżej wyjściowej 15 minut oraz 30 minut po zaprzestaniu RGI (p < 0,001). Pacjenci zgłaszali poprawę trwającą 2-14 godzin (średnio 6,8 ± 3,8). Relaksująca muzyka znacznie zmniejszyła drżenie, ale w mniejszym stopniu niż RGI (220,04 ± 106,53 ruchów na minutę, p = 0,01). Samorelaksacja nie miała istotnego wpływu na drżenie.