Lekarzu, kupiłeś w ciągu ostatnich pięciu lat dom czy luksusowy samochód? Sprawdź, czy masz na te wydatki pokrycie w deklarowanych fiskusowi przychodach. Rząd nowelizuje przepisy dotyczące sankcyjnego opodatkowania przychodów z nieujawnionych źródeł. Pierwszy przepis ma wejść w życie 28 lutego 2015 roku.

Dokonanie zmian w tym zakresie w Ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz Ordynacji podatkowej nakazał Trybunał Konstytucyjny w wyrokach z 18 lipca 2013 roku i 29 lipca 2014 roku. Orzekł, że obowiązujące przepisy w sprawie nieujawnionych źródeł przychodów są niezgodne z konstytucją i wyznaczył termin utraty ich mocy (pisaliśmy na ten temat w MT nr 8 z sierpnia 2014 roku). Część przepisów traci ważność 27 lutego 2015 roku, reszta – 6 lutego 2016 roku. Przygotowana przez resort finansów nowelizacja zakwestionowanych przepisów ma wejść w życie 1 stycznia 2016 roku. Pierwotnie zmiany miały zacząć obowiązywać już od początku 2015 roku (muszą obejmować cały rok podatkowy), jednak prace nad projektem się przedłużyły. Dlatego teraz, by wypełnić lukę w przepisach, jeden z artykułów nowelizacji powinien wejść w życie już 28 lutego 2015 roku.

Czym są przychody bez pokrycia?

Czego dotyczy skierowana obecnie do prac sejmowych nowelizacja Ustawy o ordynacji podatkowej? Przede wszystkim wprowadza ustawową definicję przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

W pierwszym przypadku chodzi o przychody ze źródła ujawnionego przez podatnika, ale w nieprawidłowej wysokości. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku prowadzenia przez lekarza indywidualnej działalności, bez zatrudniania pracowników, np. dwa razy w tygodniu po pięć godzin. Gdy twierdzi on, że osiąga przychody w wysokości 100 tys. zł tygodniowo i nie dysponuje potwierdzającymi to dokumentami – zdaniem ustawodawcy – mimo ujawnienia źródła przychodów, jakim jest działalność gospodarcza, mogą się tu pojawić przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Ich wysokość zostanie wtedy ustalona w toku postępowania skarbowego.

Z kolei przychodami pochodzącymi ze źródeł nieujawnionych będą przychody ze źródeł niewskazanych przez podatnika i nieustalonych przez organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej. Takie przychody pojawią się w sytuacji, w której lekarz poniesie wydatek np. na zakup nieruchomości i jednocześnie nie wskaże żadnych przychodów na pokrycie tego wydatku, a organowi podatkowemu nie uda się w toku postępowania ustalić źródła ich pochodzenia.

Definicja wydatku

Na potrzeby takiego postępowania zdefiniowano też pojęcie wydatku. To wartość zgromadzonego w roku podatkowym mienia (np. nieruchomości, ruchomości, praw majątkowych, papierów wartościowych czy środków finansowych) lub wysokość wydanych w roku podatkowym środków (gdy nie jest możliwe ustalenie roku podatkowego, w którym je zgromadzono). Co ważne, przychody, którymi podatnik pokrył dany wydatek, muszą powstać przed poniesieniem wydatku. Lekarz nie będzie mógł zatem pokryć wydatku poniesionego np. w lutym danego roku przychodem uzyskanym w maju tego samego roku. Może to być dziesięć czy dwadzieścia lat wcześniej, ważne jednak, by miało miejsce przed poniesieniem wydatku.

Podstawą opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych – zgodnie z zapisami nowelizacji – będzie w danym roku podatkowym przychód odpowiadający kwocie nadwyżki wydatków nad przychodami (wcześniej opodatkowanymi lub nie). Gdy w roku podatkowym wystąpią dwie nadwyżki lub więcej – podstawą opodatkowania będzie ich suma. Dotyczy to m.in. sytuacji, gdy w marcu danego roku lekarz kupi nieruchomość, a w czerwcu np. drogi jacht, choć wcześniej nie miał odpowiednich dochodów, które pozwoliłyby sfinansować te zakupy. Od tak ustalonej podstawy opodatkowania, tj. od nadwyżki lub sumy nadwyżek, zryczałtowany podatek wyniesie 75 proc.

Przedawnienie inaczej liczone

Co ciekawe, pierwotnie w projekcie zaproponowano wydłużenie przedawnienia zobowiązań podatkowych do 10 lat. Pomysł ten był jednak ostro krytykowany. Ostatecznie resort finansów zgodził się, by zachować pięcioletni okres przedawnienia. „Wprowadzając 10-letni okres przedawnienia, chcieliśmy w pewien sposób stygmatyzować nieuczciwych podatników, ale propozycja ta nie znalazła uznania u nikogo poza Ministerstwem Finansów” – przyznał Jarosław Neneman, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów. Zatem pięcioletni termin przedawnienia został zachowany, ale będzie liczony inaczej niż dotychczas. Obecnie należy go liczyć od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia zeznania rocznego PIT za rok podatkowy, którego dotyczy decyzja ustalająca 75-proc. podatek. Po zmianach termin przedawnienia będzie liczony od końca roku, w którym powstał przychód z nieujawnionych źródeł.

Udowodnij, skąd wziąłeś pieniądze

Rząd postanowił, że ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów opodatkowanych bądź nieopodatkowanych będzie spoczywał na podatniku. To on najlepiej wie, skąd wziął pieniądze na wydatki. Nie zawsze jednak będzie musiał tego dowieść. Jeśli wskaże, że ma pieniądze z dochodów, w stosunku do których zobowiązanie podatkowe się przedawniło, wystarczy, że uprawdopodobni, iż faktycznie je uzyskał. Podatnik nie będzie też musiał udowadniać, skąd ma pieniądze, jeśli organ sam będzie mógł to ustalić, np. na podstawie danych z PIT.

Istotne jest też, że ma obowiązywać reguła, iż organy podatkowe będą dążyć do ustalania źródeł pochodzenia przychodów, określenia ich prawidłowej wysokości i opodatkowania właściwym podatkiem, np. gdy w toku postępowania organów podatkowych okaże się, że jakiś wydatek lekarz sfinansował z dochodów z wynajmu mieszkania, których wcześniej nie opodatkował, to nie zostanie na nie nałożony od razu podatek 75-proc., ale według skali podatkowej (czyli 18 proc. lub 32 proc.).