Adapalen – uważany za najlepiej tolerowany retinoid miejscowy. Jego działania niepożądane są podobne jak w grupie tretynoiny i izotretynoiny, ale występują znacznie rzadziej. Adapalen jest fotostabilny, ma silne właściwości komedolityczne i przeciwzapalne.

Tazaroten – działa przeciwzapalnie głównie poprzez hamowanie prozapalnych czynników transkrypcyjnych. Może być stosowany off-label ze względu na to, że w Polsce jest zarejestrowany jedynie do leczenia łuszczycy.

Nadtlenek benzoilu (BPO)

Ze względu na właściwości bakteriobójcze, przeciwzapalne i przeciwzaskórnikowe redukuje produkcję łoju, jest rekomendowany do leczenia łagodnego i umiarkowanego trądziku. Lek może być stosowany przez długi czas zarówno w monoterapii, jak i terapii skojarzonej ze względu na brak powstawania lekooporności. Nadtlenek benzoilu ma znaczne właściwości drażniące, dlatego jego stosowanie powinno się rozpoczynać od mniejszych stężeń. Należy pamiętać, że BPO może także powodować zwiększoną fotowrażliwość skóry, potencjalnie nasilając jej podrażnienia. Dodatkowo preparaty BPO przy kontakcie z ubraniem mogą powodować odbarwienia. Ze względu na swoje właściwości poprawiające syntezę kolagenu zalecany jest w leczeniu zanikowych blizn potrądzikowych z jednoczesną kontrolą, czy przy obecności nadżerek nie pobudza ziarninowania.

Kwas azelainowy

Ryc. 3. Łagodny trądzik zapalny.

Lek działa na wszystkie elementy patogenetyczne (ryc. 3) trądziku. Jest stosowany zarówno w trądziku zapalnym, jak i niezapalnym. Lek charakteryzuje się słabszym działaniem niż retinoidy, lecz za to dość dobrą tolerancją. Jest rekomendowany jako terapia pierwszego rzutu w monoterapii. Może być stosowany również w terapii podtrzymującej. Ponadto wykazuje działanie regulujące rozrost melanocytów i ich aktywność wydzielniczą, dzięki czemu jest odpowiedni do leczenia przebarwień pozapalnych.

Antybiotyki miejscowe

Wskazane są one w postaci zaskórnikowo-grudkowo-krostkowej. Antybiotyki powodują ograniczenie miejscowego stanu zapalnego oraz zmniejszenie liczby Propionibacterium acnes w gruczołach łojowych. Ze względu na ryzyko rozwoju antybiotykooporności nie zaleca się stosowania antybiotyków w monoterapii zarówno w fazie aktywnego leczenia zmian trądzikowych, jak i w terapii podtrzymującej. Trzeba ponadto unikać jednoczesnego stosowania antybiotyków miejscowych i ogólnych, co zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju antybiotykooporności. Każda miejscowa i ogólna terapia antybiotykami powinna być połączona ze stosowaniem substancji o szerokim spektrum działania przeciwzapalnego, takimi jak nadtlenek benzoilu lub retinoidy. Leczenie powinno być kontynuowane tylko do uzyskania poprawy klinicznej.

Terapia ogólna

Leczenie ogólne wskazane jest w umiarkowanych oraz ciężkich postaciach trądziku oraz gdy nieznacznie nasilone wykwity trądzikowe ustępują z pozostawieniem blizn, bliznowców i znacznych przebarwień pozapalnych, jak również kiedy stan skóry pacjenta powoduje u niego obniżenie nastroju mogące skutkować depresją. Ostatnio coraz częściej podnosi się wagę nie tylko dobrostanu fizycznego, ale i psychicznego pacjenta. Do głównych grup leków stosowanych w terapii ogólnej zalecza się:

Retinoidy systemowe

Wskazaniem do ogólnego podawania retinoidów są ciężkie postacie trądziku, jak skupiony, odwrócony, piorunujący, nasilony grudkowo-krostkowy, i dobrostan psychiczny pacjenta, mimo że to ostatnie wskazanie jest stosowaniem pozarejestracyjnym (off-label). Preparaty te zaleca się także w przypadku wszystkich postaci trądziku, które nie reagują na inne formy terapii. Do pochodnych witaminy A stosowanych systemowo zaliczamy:

Izotretynoinę. Jest to jedyne leczenie, w którym wczesne rozpoczęcie kuracji ogranicza ryzyko pojawienia się blizn. Jednak jej stosowanie wiąże się z występowaniem zależnych od dawki działań niepożądanych w postaci suchości i złuszczania skóry, świądu, rumienia, wzrostu stężenia transaminaz i trójglicerydów, bólów mięśni, stawów, zmniejszonej tolerancji wysiłku, a także powikłań ze strony narządu wzroku, układu chłonnego i krwiotwórczego. W celu zmniejszenia działań niepożądanych izotretynoiny można stosować terapię kombinowaną z desloratadyną. Badanie przeprowadzone przez naukowców z ośrodków Korei Południowej wskazuje, że u pacjentów leczonych izotretynoiną i desloratadyną rzadziej dochodzi do zaostrzeń, a terapia jest lepiej tolerowana. Badanie jest pierwszym potwierdzeniem synergistycznego efektu leków antyhistaminowych, a także minimalizowania przez nie działań niepożądanych izotretynoiny.

Izotretynoina jest lekiem o potwierdzonych właściwościach teratogennych, dlatego u kobiet równolegle z włączeniem leku należy stosować skuteczną antykoncepcję miesiąc przed leczeniem i do dwóch miesięcy po zakończeniu terapii. Lek może być zalecony dopiero w drugim-trzecim dniu normalnego cyklu miesięcznego u kobiet lub po dwukrotnie negatywnej próbie ciążowej. Izotretynoina penetruje do mleka matki, dlatego obowiązuje zakaz stosowania leku w trakcie karmienia piersią.

Antybiotyki doustne

Ryc. 4. Trądzik cystowy.

Każda ogólna terapia antybiotykami powinna być połączona z substancjami o szerokim spektrum działania przeciwzapalnego, takimi jak nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy lub retinoidy działające miejscowo, żeby zminimalizować rozwój oporności bakteryjnej na antybiotyki. Wskazane są w trądziku umiarkowanym i ciężkim ze zmianami zapalnymi (grudki, krosty, naciek zapalny) (ryc. 4).  Najczęściej stosowało się tetracykliny i doksycyklinę. Obecnie lekiem pierwszego rzutu jest limecyklina.

Makrolidy stosuje się w przypadku nietolerancji tetracyklin oraz u kobiet w ciąży, matek karmiących i dzieci do 12 lat w razie bezwzględnej konieczności. Ostatnio częściej stosowanym lekiem jest limecyklina oraz erytromycyna ze względu na mały procent oporności w leczeniu.

Leczenie hormonalne