MT: Jak często lekarze rodzinni stykają się z pacjentami z depresją?

Prof. Dominika Dudek: Często, bo są pierwszymi lekarzami, do których zwracają się pacjenci. Według badań profesorów Araszkiewicza i Wojnara objawy depresyjne może mieć co piąty pacjent, który jest pod opieką internisty.

Co więcej, osoby z depresją mogą odczuwać przede wszystkim objawy somatyczne, które skłaniają je do zgłoszenia się do lekarza rodzinnego. Potwierdza to badanie w „New England Journal of Medicine”: 70 proc. pacjentów z depresją podczas konsultacji u lekarzy ogólnych mówi o objawach tylko fizycznych, zaledwie 30 proc. – o fizycznych i emocjonalnych.

MT: Statystyki podają, że depresja dotyka 4-5 proc. społeczeństwa.

D.D.: Tak, ale w grupie pacjentów POZ statystyki są znacznie wyższe. Wśród chorych hospitalizowanych z powodu różnych schorzeń na oddziałach somatycznych odsetek ten sięga kilkunastu procent. Jeszcze większy jest u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, po udarze, z cukrzycą – ponad 20 proc. Natomiast wśród pacjentów z bólem przewlekłym – nawet 50 proc. To pokazuje wagę problemu, z jakim mają do czynienia lekarze rodzinni.

MT: Jakie objawy mogą świadczyć o depresji?

D.D.: W depresji mamy trzy objawy osiowe: obniżenie nastroju, czyli smutek, anhedonię, czyli brak odczuwania przyjemności, oraz utratę energii i zainteresowań. Pacjenci nie mają siły wstać z łóżka, czują się wyczerpani.

Objawom osiowym towarzyszy wiele objawów dodatkowych: zaburzenia myślenia, np. niska samoocena, nieadekwatne wyrzuty sumienia, poczucie winy i beznadziejności. Objawy w sferze zachowania to np. myśli i tendencje samobójcze. Objawy poznawcze: zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi, co jest szczególnie ważne w diagnostyce pacjentów geriatrycznych. Niekiedy u osób starszych zaburzenia funkcji poznawczych są tak nasilone, że przypominają demencję. Tzw. pseudootępienie depresyjne mija pod wpływem leczenia. Konieczne jest jego różnicowanie z początkiem zespołu otępiennego.

Mamy też wiele objawów fizjologicznych: obniżenie libido, bezsenność, spadek lub wzrost apetytu. Mogą też pojawić się niecharakterystyczne objawy somatyczne dotyczące każdego narządu. Często są to dolegliwości bólowe, suchość w ustach, uczucie braku oddechu, ucisk w klatce piersiowej, zaburzenia oddawania moczu, osłabienie mięśniowe, napięciowe bóle głowy, poczucie ciągłego zmęczenia.

Te objawy są bardzo ważne, bo najczęściej do lekarza rodzinnego nie trafiają pacjenci z głęboką depresją ani psychozą depresyjną, lecz z subtelnymi, niecharakterystycznymi objawami wegetatywnymi lub z bezsennością. Zaburzenia depresyjne powinny by...