Algorytm
Zakażenia układu moczowego u pacjentów w podeszłym wieku
O trudnościach diagnostycznych i terapeutycznych z prof. dr. hab. med. Jerzym Chudkiem, kierownikiem Katedry Patofizjologii Kliniki Chorób Wewnętrznych i Chemioterapii Onkologicznej SUM w Katowicach, rozmawia Monika Stelmach
Określenie rodzaju drobnoustrojów
Jedyną metodą jest posiew moczu, który wraz z antybiogramem umożliwia leczenie celowane.
W Polsce najnowocześniejsze techniki molekularne nie są stosowane z powodu wysokich kosztów.
W przypadku pacjentów, którzy mają ZUM w związku z procedurami medycznymi, określenie typu bakterii jest szczególnie ważne, a możliwości leczenia mniejsze z powodu oporności szczepów szpitalnych na antybiotyki.
MT: Zakażenia układu moczowego (ZUM) u osób starszych występują częściej niż u młodych, a ich rozpoznanie jest trudniejsze u dorosłych. Z jakimi problemami terapeutycznymi można się spotkać?
Prof. Jerzy Chudek: Zakażenia układu moczowego są najczęściej efektem kolonizacji dróg moczowych drobnoustrojami drogą wstępującą, rzadziej krwiopochodną lub limfatyczną. Poza typowymi objawami, takimi jak pieczenie przy oddawaniu moczu, parcie na pęcherz, częste lub bezwiedne oddawanie moczu (zazwyczaj u kobiet), w wieku podeszłym występuje więcej zakażeń z mniejszą liczbą objawów i nietypowym przebiegiem. Czasami jedynym symptomem jest nietrzymanie moczu, ZUM może też przebiegać bezobjawowo. Wciąż nie wiemy, dlaczego pomimo wniknięcia bakterii do układu moczowego u części pacjentów nie dochodzi do stanu zapalnego. W tych przypadkach pewne znaczenie może mieć zaburzenie równowagi immunologicznej. Pamiętajmy też, że pacjenci w wieku podeszłym to często osoby po udarach, z otępieniem i innymi chorobami neurologicznymi, gdy zgłoszenie objawów jest zdecydowanie utrudnione, a czasami niemożliwe. Wtedy lekarz może stwierdzić ZUM na podstawie wyniku badania moczu: leukocyturii oraz posiewu, a w razie wątpliwości należy wykonać oznaczenie stężenia CRP i kreatyniny w surowicy oraz badanie USG.
MT: Przypomnijmy, z którymi chorobami różnicuje się ZUM?
J.Ch.: Łagodny przerost prostaty jest przyczyną ZUM u mężczyzn, ponieważ powoduje utrudnienie odpływu moczu i wzrost bakterii.
Natomiast u kobiet różnicuje się głównie ze zmianami zapalnymi w obrębie narządów rodnych, przede wszystkim zapaleniem pochwy i szyjki macicy. Zwykle towarzyszą im upławy, które nie występują w ZUM.
Charakterystyka ZUM w wieku podeszłym
• Wysokie ryzyko u mężczyzn z powodu częstego występowania łagodnego rozrostu prostaty.
• Wyższe ryzyko u chorych z cukrzycą.
• Częste występowanie bezobjawowej bakteriurii (często szczepy wielooporne).
• Częste występowanie nietrzymania moczu z powodu zmian inwolucyjnych narządu rodnego.
• Nietypowy przebieg (tylko objawy ogólne, majaczenia, zaburzenia świadomości).