Osteoporoza to – obok choroby zwyrodnieniowej – najczęstszy medyczny problem dotyczący układu szkieletowego. Z patofizjologicznego punktu widzenia osteoporoza jest procesem zaniku tkanki kostnej, który prowadzi do zmniejszenia odporności kości na urazy. Typową jej konsekwencją są złamania, przede wszystkim przedramienia, kręgów, bliższego końca kości udowej i ramienia. Te cztery lokalizacje złamań są określane jako tzw. duże złamania osteoporotyczne. Znaczenie osteoporozy, jako problemu medycznego oraz społecznego, wynika ze skali tego zjawiska. Liczbę chorych w skali globalnej mierzymy w dziesiątkach, a może nawet setkach milionów, a w Polsce – zgodnie z raportem NFZ o osteoporozie z 2019 r. – jest to 2,1 mln osób, w tym 1,7 mln kobiet¹.

Biorąc pod uwagę wydłużanie się średniego czasu życia, należy przewidywać wzrost częstości występowania tej choroby w przyszłości. Nic więc dziwnego, że osteoporoza zyskała miano epidemii z jeszcze jednym określeniem: cicha. Proces zaniku kostnego zwykle przez długi czas nie daje żadnych objawów klinicznych, a pierwszym symptomem choroby jest złamanie, stąd ten przydomek.

Dlaczego znaczenie medyczne, ale także społeczne i ekonomiczne, niemego klinicznie procesu zaniku kostnego jest tak duże? Wiąże się to z występowaniem złamań oraz rolą tzw. klinicznych czynników ryzyka złamań, wśród których najważniejsze to:

• zaawansowany wiek

• płeć żeńska

• wpływ dziedziczenia (szczególnie ważny, gdy wystąpiło złamanie bliższego końca kości udowej u matki lub ojca)

• niektóre choroby (endokrynopatie, choroby nerek, wątroby, jelit, reumatoidalne zapalenie stawów)

• stosowanie pewnych leków (głównie glikokortykosteroidów, ale także niektórych leków przeciwkrzepliwych, blokerów pompy protonowej, leków przeciwdrgawkowych czy diuretyków pętlowych)

• palenie papierosów

• nadużywanie alkoholu

• wszelkie zaburzenia funkcjonalne wiodące do upadków.

Większość tych czynników (poza zaburzeniami funkcjonalnymi) wywiera wpływ poprzez przyczynianie się do zaniku kostnego, co wyraża się zmniejszeniem gęstości mineralnej kości ujawnianym w badaniu densytometrycznym. Ale jest jeszcze jeden, kluczowy czynnik ryzyka niewymieniony powyżej. To wcześniejsze złamanie osteoporotyczne. Wystąpienie pierwszego złamania zwiększa ryzyko kolejnych, i to co najmniej 2-krotnie (dla złamania przedramienia), a nawet 4-6-krotnie, gdy pierwsze złamanie dotyczyło bliższego końca kości udowej lub kręgu. Podłoże patofizjologiczne tego zjawiska nie jest do końca jasne, ale wpływ tego czynnika uznaje się za bezsporny. Nieco upraszczając problem zagrożenia złamaniami, można stwierdzić, że kluczowymi czynnikami najsilniej zwiększającymi ryzyko złamań są zaawansowany wiek oraz przebyte złamania. Przebyte złamanie jest ujęte w dostępnych online algorytmach służących do oceny ryzyka złamań, takich jak: