Szpiczak plazmocytowy (dawniej szpiczak mnogi, MM − myeloma multiplex, PCM – plasma cell myeloma, choroba Kahlera) stanowi prawie jedną piątą rozpoznań wśród hematologicznych chorób rozrostowych. Jednocześnie ogólnie pozostaje stosunkowo rzadkim nowotworem (1% chorób nowotworowych). Dotyka przede wszystkim osoby starsze, ze średnią wieku w chwili rozpoznania ok. 70 lat. Mimo że 90% pacjentów ma diagnozę stawianą po 50 r.ż., zdarzają się też przypadki zachorowania wśród ludzi młodych, nawet przed 30 r.ż.

Patogeneza

Szpiczak, jak wskazuje nazwa, wywodzi się z plazmocytów, a te powstają z limfocytów B. Jest on więc chorobą limfoproliferacyjną i należy do tej samej grupy schorzeń co przewlekła białaczka limfocytowa oraz chłoniaki nieziarnicze. Kluczowe dla zrozumienia istoty szpiczaka jest przypomnienie, że fizjologicznie plazmocyty produkują przeciwciała, czyli immunoglobuliny odpornościowe.

Obraz kliniczny i objawy

Obraz kliniczny w szpiczaku jest w dużej mierze konsekwencją uszkodzenia plazmocytów. Klon nowotworowo zmienionych plazmocytów nadprodukuje nieprawidłowe immunoglobuliny, co grozi uszkodzeniem nerek, a także zwiększa ryzyko zakrzepicy poprzez doprowadzenie do zespołu nadlepkości. Brak fizjologicznych plazmocytów indukuje stan immunoparezy poprzez niedobór prawidłowych, poliklonalnych przeciwciał. Poza tym szpiczak bezpośrednio i pośrednio prowadzi do powstawania zmian osteolitycznych w kościach, a w konsekwencji zwiększa ryzyko złamań patologicznych. W przeszłości szpiczak rozpoznawany był głównie u osób z niewydolnością nerek oraz ze złamaniami patologicznymi, na szczęście obecnie często udaje się wychwycić chorobę na wcześniejszych etapach, dzięki czemu można uniknąć ciężkich powikłań. Do objawów stwierdzanych poza bólami kostnymi należą: osłabienie mogące wynikać z niedokrwistości, symptomy i konsekwencje niewydolności nerek, skutki kliniczne hiperkalcemii, częste i nawracające infekcje. Odchylenia laboratoryjne, które można stwierdzić u pacjentów ze szpiczakiem, wymieniono w tabeli 1.