Zmiany skórne przebiegające z towarzyszącym świądem są zwykle trudne do zróżnicowania.

OPIS PRZYPADKU

Mężczyzna, lat 30, został przyjęty na oddział dermatologiczny z powodu utrzymującego się od kilku tygodni świądu, który nasilał się w godzinach nocnych, oraz rozsianych zmian skórnych. Przy przyjęciu stwierdzono zmiany o typie obrzękowych grudek i pęcherzyków, które miały linijny układ. Zmiany zlokalizowane były na zgięciowej powierzchni przedramion (ryc. 1), głównie w okolicach nadgarstków, na bocznych powierzchniach tułowia, w okolicy łokci oraz narządów płciowych. W wywiadzie stwierdzono uzależnienie od alkoholu i papierosów, brak stałego miejsca zamieszkania. Po miejscowej aplikacji Pigmentum Castellani (barwiący preparat odkażający o złożonym składzie) uwidoczniły się śródnaskórkowe korytarze powstałe na skutek rozluźnienia struktur komórkowych (ryc. 2A, B).

Rycina 1. Zmiany zlokalizowane na skórze przedramion i dłoni

Najbardziej prawdopodobnym rozpoznaniem w opisywanym przypadku jest:

a. Świerzb

b. Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia

c. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry

d. Atopowe zapalenie skóry

Świerzb (synonim: świąd siedmioletni)

Świerzb jest chorobą skóry wywołaną przez pasożyta ludzkiego o nazwie Sarcoptes scabiei. Do zakażenia dochodzi na skutek bliskiej styczności z osobą chorą. Najczęstszą drogą rozprzestrzeniania się choroby jest kontakt seksualny, rzadziej do transmisji zakażenia dochodzi na skutek używania wspólnej bielizny, spania w jednej pościeli lub innych kontaktów osobistych. W przypadku pierwszego zakażenia, zwykle po 3-6 tygodniach, pacjenci zgłaszają silny świąd, który nasila się w godzinach nocnych, co związane jest z aktywnością patogenu. Znaczenie diagnostyczne mają wykwity skórne dwojakiego rodzaju. Zmiany pierwotne to drobne grudki i tzw. nory świerzbowcowe, tj. korytarze drążone w warstwie rogowej naskórka przez samice świerzbowca. Te linijne wykwity mają zwykle długość od kilku do kilkunastu milimetrów, a uwidaczniają się lepiej po posmarowaniu skóry barwnikiem, np. jodyną, pigmentem Castellaniego lub nawet atramentem. Rozluźnione komórki silniej chłoną barwnik, co powoduje jego nagromadzenie i intensyfikację koloru. Wykwity wtórne są wynikiem mechanicznego uszkodzenia naskórka na skutek drapania lub reakcji alergicznej na antygeny pasożyta. Należą do nich przeczosy (linijne ubytki naskórka), zmiany wypryskowe (egzematisatio) i wtórne zakażenia (impetiginisatio). Rzadziej zmiany mają postać pęcherzy lub pęcherzyków.

Najczęstszym umiejscowieniem wykwitów są boczne powierzchnie palców rąk, zgięcia i fałdy skórne, brodawki sutkowe u kobiet i okolice płciowe u mężczyzn. Nierzadką lokalizacją zmian są okolice pępka i pośladki. Świerzb nie zajmuje pleców (okolica międzyłopatkowa) i twarzy.

W przypadku powtórnego zakażenia objawy pojawiają się znacznie wcześniej, już po 24 h. Dzieje się tak na skutek reakcji alergicznej typu komórkowego skierowanej przeciwko białkom pasożyta lub wydzielanym przez niego substancjom.

U osób dbających o higienę objawy mogą być bardzo dyskretne i najczęściej są mylone ze zmianami w przebiegu chorób alergicznych. Nasilający się nocą świąd, który występuje również u pozostałych członków rodziny, jest często elementem wywiadu naprowadzającym na prawidłowe rozpoznanie.

Kontaktowe zapalenie skóry

Kontaktowe zapalenie skóry cechuje się stanem zapalnym skóry, który rozwija się na skutek bezpośredniego kontaktu z czynnikiem drażniącym lub alergenem. W pierwszym przypadku uszkodzenie skóry spowodowane jest zniszczeniem naturalnej bariery ochronnej naskórka i miejscową destrukcją tkanek. Występuje u wszystkich osób mających kontakt z daną substancją, rozwija się szybko, zależy od dawki czynnika wywołującego i czasu ekspozycji, a lokalizacja dokładnie odwzorowuje miejsce kontaktu czynnika toksycznego ze skórą. Kontaktowe zapalenie skóry rozwijające się w mechanizmie alergicznym nie występuje u wszystkich ludzi, nie zależy od dawki, zwykle przekracza miejsce kontaktu z alergenem i może się nasilić także po usunięciu substancji sprawczej. Niezależnie od mechanizmu, w jakim dochodzi do rozwoju zmian, obraz kliniczny jest podobny. Do wykwitów typowych należy rumień, grudka wysiękowa i pęcherzyk. W zmianach trwających dłużej skóra jest pogrubiała, nacieczona z tendencją do rozwoju zmian nadżerkowych i pęknięć naskórka. Objawem towarzyszącym jest świąd.