Zespół żyły głównej górnej jest wskazaniem do pilnego, objawowego napromieniania śródpiersia. Natomiast w niektórych nowotworach (np. agresywnych chłoniakach, raku drobnokomórkowym płuca) należy szybko wdrożyć chemioterapię. Zazwyczaj stosuje się również leczenie moczopędne (diuretyki pętlowe podawane dożylnie).^4,7,12,13

Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe

Obecność patologicznej masy, często otoczonej strefą obrzęku naczyniopochodnego w obrębie mózgowia chronionego przez nierozciągliwe kości pokrywy czaszki, prowadzi do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Częściej dochodzi do niego wskutek przerzutów (rak płuca, piersi, czerniak) niż pierwotnych nowotworów mózgu.

Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia, mogącym doprowadzić do zgonu wśród objawów wklinowania – najczęściej bezdechu z zatrzymaniem czynności serca w mechanizmie czynności elektrycznej bez tętna lub asystolii (wgłobienie haka zakrętu przyhipokampowego we wcięcie namiotu móżdżku z uciskiem pnia mózgu w przypadku nadciśnienia w przestrzeni nadnamiotowej bądź migdałków móżdżku do otworu wielkiego z uciskiem rdzenia przedłużonego w przypadku nadciśnienia w przestrzeni podnamiotowej).

Dość charakterystycznymi objawami sugerującymi wzrost ciśnienia śródczaszkowego są poranne bóle głowy z towarzyszącymi wymiotami (często niepoprzedzonymi nudnościami), a objawem zagrażającego wklinowania jest bradykardia. Klinicznymi objawami obecności guza mózgu mogą być uogólnione bądź ogniskowe napady padaczkowe i ogniskowe objawy neurologiczne. W przypadku obrazu klinicznego sugerującego nadciśnienie wewnątrzczaszkowe wskazane jest niezwłoczne wykonanie TK głowy i rozpoczęcie leczenia przeciwobrzękowego.

W postępowaniu objawowym zaleca się niezwłoczne podanie deksametazonu (16-32 mg/24 h w dawkach podzielonych, następnie stopniowo redukowanych aż do najmniejszych skutecznych), diuretyków pętlowych oraz środków osmotycznych (mannitol z kontrolą osmolarności osocza i moczu). Krótkotrwałe (do 4 h), doraźne obniżenie ciśnienia śródczaszkowego można uzyskać za pomocą hiperwentylacji, gdyż powstająca w wyniku hiperwentylacji hipokapnia powoduje skurcz naczyń mózgowych i spadek ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Należy także rozważyć paliatywne napromienianie mózgu.

W wybranych przypadkach (pojedyncze przerzuty w dostępnej lokalizacji) rozważa się ponadto operacyjne usunięcie ognisk przerzutowych (metastazektomię), a niekiedy wskazane może być szybkie zastosowanie chemioterapii (np. w przypadku agresywnych chłoniaków ośrodkowego układu nerwowego).^4,7,14,15

Zespół ucisku rdzenia kręgowego

Jest to zespół objawów klinicznych – neurologicznych, wynikających z kompresji rdzenia kręgowego, najczęściej przez pojedyncze bądź mnogie przerzuty do trzonów kręgów (rak płuca, piersi, gruczołu krokowego, jak również szpiczak plazmocytowy). Dochodzi do niego głównie w odcinku piersiowym, a następnie lędźwiowym kręgosłupa.

Dominującymi objawami są nawracające, symetryczne bóle o charakterze korzeniowym, promieniujące wzdłuż kończyn i tułowia oraz nasilające się w pozycji leżącej. W późniejszym okresie mogą się pojawić ubytkowe objawy neurologiczne, tj. zaburzenia zwieraczowe, impotencja lub porażenie (wiotkie lub spastyczne) kończyn dolnych z zaburzeniami czucia, zależnie od miejsca ucisku. Potwierdzenie występowania zespołu ucisku rdzenia kręgowego uzyskuje się za pomocą badania metodą rezonansu magnetycznego.

W razie nasilonych objawów bólowych, jak również w przypadku wystąpienia objawów ubytkowych wskazane jest zastosowanie deksametazonu (16-32 mg w dawkach podzielonych i stopniowo redukowanych, zależnie od sytuacji klinicznej). Najczęściej wdraża się także leczenie przeciwbólowe z zastosowaniem leków z III stopnia drabiny analgetycznej, a niekiedy też koanalgetyki. Należy ponadto podkreślić, że zespół ucisku rdzenia kręgowego jest wskazaniem do pilnego napromieniania okolicy kręgosłupa (najlepiej w ciągu 24 godzin od rozpoznania). W niektórych sytuacjach klinicznych rozważa się również odbarczające leczenie operacyjne.^4,16,17

Niedrożność przewodu pokarmowego

Niedrożność u chorych na nowotwory może być mechaniczna bądź porażenna, czyli czynnościowa. Pierwsza z wymienionych częściej występuje w dolnym odcinku przewodu pokarmowego i powstaje przede wszystkim w przebiegu raków przewodu pokarmowego (głównie jelita grubego), jajnika oraz nowotworów w stadium rozsiewu wewnątrzbrzusznego. Niemniej jednak taką niedrożność mogą spowodować również rak przełyku i rak żołądka. Niedrożność porażenna może natomiast pojawić się w przebiegu każdego nowotworu prowadzącego pośrednio czy bezpośrednio do ciężkich zaburzeń metabolicznych, elektrolitowych lub neurologicznych, jak również może być skutkiem stosowanego leczenia (opioidy, alkaloidy Vinca).

Obraz kliniczny jest typowy dla niedrożności. Dominują bóle brzucha, wzdęcia, zatrzymanie gazów i stolca oraz wymioty. Należy zaznaczyć, że może wystąpić tzw. biegunka rzekoma, co często opóźnia rozpoznanie. W badaniu przedmiotowym najczęściej stwierdza się nieobecną (niedrożność porażenna) bądź wzmożoną powyżej przeszkody (niedrożność mechaniczna) perystaltykę oraz pustą bańkę odbytnicy w badaniu per rectum. Pomocniczym badaniem obrazowym jest RTG i ewentualnie USG jamy brzusznej.

Postępowanie terapeutyczne zależy od przyczyny niedrożności – w przypadku mechanicznej najczęściej wykonuje się zabieg operacyjny (w guzach lewej połowy okrężnicy – operacja Hartmanna), a w czynnościowej postępowanie jest zachowawcze.^17,18 W obu przypadkach należy zastosować ścisłą dietę, wdrożyć leki przeciwbólowe i dożylne nawadnianie, a także korygować zaburzenia elektrolitowe. Wskazane może być odbarczenie żołądka za pomocą zgłębnika. Zależnie od całości obrazu klinicznego zastosowanie mają również leki przeciwwymiotne lub zmniejszające wydzielanie żołądkowe (metoklopramid, lewomepromazyna, hioscyna, ewentualnie analogi somatostatyny), szczególnie w razie niedrożności na poziomie żołądka, dwunastnicy lub jelita cienkiego. W pierwszych dwóch przypadkach można też rozważyć próbę doraźnego zastosowania deksametazonu.