U kobiety w ciąży należy wykonać posiew moczu około 16. tygodnia ciąży w celu wykluczenia bezobjawowej bakteriurii, która wymaga zastosowania leku przeciwbakteryjnego. Dobierając lek, należy zminimalizować ryzyko uszkodzenia płodu.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać bezobjawowy bakteriomocz u kobiety w ciąży

• przeprowadzić leczenie lekiem przeciwbakteryjnym zakażenia układu moczowego u kobiety w ciąży

• rozpoznać zakażenie układu moczowego u kobiety w ciąży wymagające leczenia szpitalnego

Bezobjawowy bakteriomocz u kobiet w ciąży

U kobiet w ciąży posiew moczu należy wykonać około 16. tygodnia ciąży. Rozpoznanie bezobjawowego bakteriomoczu powinno zostać ustalone na podstawie hodowli moczu pobranego w sposób zmniejszający kontaminację. U kobiety bez objawów bakteriurię rozpoznaje się, gdy w dwóch niezależnych pobraniach moczu stwierdza się ten sam szczep bakterii w ilości 10⁵/ml. Należy wówczas zastosować lek przeciwbakteryjny. Nie ma jednoznacznych badań, które wskazywałyby, jak długo powinno się stosować leczenie przeciwbakteryjne, ale zwykle zaleca się przyjmowanie leków przez 3 do 7 dni. Po zakończeniu terapii, przy kolejnej wizycie u lekarza należy ponownie wykonać posiew moczu. U 30-70% kobiet w ciąży bezobjawowej bakteriurii towarzyszy leukocyturia. Z badań epidemiologicznych wynika, że bezobjawowa bakteriuria występuje u około 1,9-9,5% kobiet w ciąży.¹ U kobiet, u których rozpoznano bezobjawową bakteriurię w pierwszych tygodniach ciąży, ryzyko wystąpienia odmiedniczkowego zapalenia nerek w dalszym przebiegu ciąży jest 20-30 razy większe niż u kobiet, u których nie stwierdzono bakteriurii.¹ W przypadku bezobjawowej bakteriurii u kobiety w ciąży zastosowanie leku przeciwbakteryjnego zmniejsza ryzyko odmiedniczkowego zapalenia nerek z 20-35% do 1-4%.² Obecność bezobjawowej bakteriurii wiąże się też ze zwiększonym ryzykiem porodu przedwczesnego oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka, a zastosowanie leku przeciwbakteryjnego zmniejsza to ryzyko. Wykonanie posiewu moczu i w razie wykrycia bezobjawowego bakteriomoczu zastosowanie leku przeciwbakteryjnego powinno być złotym standardem u każdej kobiety w ciąży. Badanie ogólne moczu z oceną leukocyturii ma czułość zaledwie 50% w rozpoznaniu bezobjawowego bakteriomoczu. Wśród kobiet w ciąży, u których wdrożono badania przesiewowe i ewentualne leczenie, obserwowano zmniejszenie częstości występowania odmiedniczkowego zapalenia nerek podczas ciąży z 1,8-2,1% do 0,5-0,6%.^3-4

Leki przeciwbakteryjne, które nie powinny być zalecane u kobiet w ciąży

Kobiety w ciąży nie powinny stosować tetracyklin, ponieważ leki te uszkadzają zęby i kości u płodu. Trimetoprim nie powinien być stosowany w pierwszym trymestrze ciąży, ponieważ może powodować wady rozwojowe twarzy i serca u płodu.⁵ Sulfametoksazolu nie należy stosować w trzecim trymestrze ciąży z powodu ryzyka wystąpienia żółtaczki jąder podkorowych mózgu u noworodka.⁵ Stosowanie fluorochinolonów podczas ciąży jest przeciwwskazane, ponieważ mogą one spowodować rozszczep kręgosłupa z przepukliną oponowo-rdzeniową, wodogłowie, spodziectwo, niezstąpienie jąder, przepuklinę pachwinową, obustronny niedorozwój bioder oraz ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej. Antybiotyki makrolidowe nie powinny być lekami I rzutu w zapaleniu dróg moczowych podczas ciąży.

Leczenie odmiedniczkowego zapalenia nerek u kobiet w ciąży

W przypadku wystąpienia odmiedniczkowego zapalenia nerek u kobiety w ciąży powinno się zastosować przez 14 dni antybiotyk. Należy również rozważyć hospitalizację oraz podaż dożylną antybiotyku. Hospitalizacja jest konieczna, jeżeli pojawią się objawy sepsy oraz jeżeli chora wymaga nawodnienia pozajelitowego z powodu wymiotów lub nieprzyjmowania pokarmów doustnie. Nie należy zalecać nitrofurantoiny, gdyż osiąga ona stężenie terapeutyczne jedynie w moczu i może być stosowana tylko w zapaleniu dolnych dróg moczowych. Należy rozważyć leczenie dożylne antybiotykiem beta-laktamowym. Najczęściej stosowane są amoksycylina z kwasem klawulanowym, cefuroksym lub ceftriakson. Po otrzymaniu posiewu moczu należy skorygować dobór leku. Oprócz posiewu moczu należy wykonać posiew krwi.