Wpływ diety bezglutenowej na zespół jelita nadwrażliwego

dr hab. n. med. Marek Waluga
Śląski Uniwersytet Medyczny

Opracowano na podstawie: Vazquez-Roque M, Camilleri M, Smyrk T, et al. A controlled trial of gluten-free diet in patients with irritable bowel syndrome-diarrhea: effects on bowel frequency and intestinal function. Gastroenterology 2013;144:903-11.

Dieta bezglutenowa poprawia czynność jelita u chorych z biegunkową postacią zespołu jelita nadwrażliwego.

Streszczenie

Kontekst kliniczny. Chorzy z biegunkową postacią zespołu jelita nadwrażliwego (IBS-D – irritable bowel syndrome – diarrhea) mogą uzyskać poprawę w czasie stosowania diety bezglutenowej (GFD – gluten-free diet).

Metody. W 4-tygodniowym kontrolowanym badaniu z randomizacją zastosowano dietę zawierającą gluten (GCD – gluten-containing diet) oraz bezglutenową (GFD) u 45 pacjentów z IBS-D. U wszystkich chorych przeprowadzono analizę genotypu pod kątem obecności antygenów HLA-DQ2 i HLA-DQ8. Dietę zawierającą gluten zastosowano u 22 pacjentów (11 mających genotyp HLA-DQ2/8 i 11 niemających go), natomiast bezglutenową u 23 (11 miało HLA-DQ2/8, a 12 nie miało tego genotypu). Mierzono czas pasażu przez jelito cienkie i grube, przepuszczalność błony śluzowej (przez pomiar wydzielania laktulozy i mannitolu) oraz produkcję cytokin przez komórki jednojądrzaste krwi obwodowej (PBMCs – peripheral blood mononuclear cells) po ekspozycji na gluten i ryż. Wykonano biopsję błony śluzowej w trakcie rektosigmoidoskopii u 28 pacjentów, analizowano poziom matrycowego RNA (messenger RNAs) kodującego białka ścisłych połączeń międzykomórkowych i przeprowadzono barwienie hematoksyliną i eozyną oraz analizę immunohistochemiczną. Porównanie pomiędzy grupami GCD i GFD przeprowadzono za pomocą analizy kowariancji.

Wyniki. U pacjentów pozostających na GCD stwierdzono większą liczbę ruchów jelitowych w ciągu dnia (p=0,04). Wpływ GCD na ruchy jelitowe był większy u chorych z genotypem HLA-DQ2/8 niż u tych, u których go nie wykryto. Zastosowanie GCD powodowało zwiększoną przepuszczalność błony śluzowej jelita cienkiego – była ona większa u osób z genotypem HLA-DQ2/8 niż u tych, u których go nie stwierdzono (p=0,018). Nie zaobserwowano znamiennych różnic w przepuszczalności błony śluzowej jelita grubego. Pacjenci otrzymujący GCD mieli zmniejszoną ekspresję białka strefy zamykającej (zonula occludens 1) w błonie śluzowej jelita cienkiego oraz zmniejszoną ekspresję białek występujących w połączeniach międzykomórkowych (białka strefy zamykającej [zonula occludens 1], klaudyny 1 i okludyny w błonie śluzowej odbytnicy i esicy. Wpływ GCD na ekspresję był znamiennie większy u osób z genotypem HLA-DQ2/8. Obie diety nie wpływały na czas transportu jelitowego oraz ocenę histologiczną. PBMCs produkowały większą ilość interleukiny 10 (IL-10), czynnika stymulującego wzrost kolonii granulocytów i makrofagów (GM-CSF – granulocyte-macrophage colony-stimulating factor) i transformującego czynnika wzrostu α (TGF-α – transforming growth factor α) w odpowiedzi na gluten niż ryż (niezależnie od genotypu HLA).