Artykuł zawiera zwięzłe omówienie najważniejszych zagadnień dotyczących diagnostyki płynu w jamie opłucnej. Jego praktyczna rola wynika z przyjętej formuły przedstawienia postępowania diagnostycznego w kolejności od objawu do rozpoznania przyczyny. Takie podejście jest w pełni zgodne z codzienną praktyką kliniczną.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• wiedzieć, jakie zlecić badania różnicujące przyczynę płynu w opłucnej

• umieć zinterpretować wyniki badań różnicujących przyczynę płynu w opłucnej

• rozpoznawać sytuacje, w których należy skierować chorego z płynem w opłucnej do innych specjalistów

W warunkach prawidłowych jama opłucnej zawiera kilkanaście mililitrów płynu, który spełnia określone funkcje fizjologiczne. Utrzymanie stałej objętości płynu w opłucnej zależy od równowagi pomiędzy jego wytwarzaniem i reabsorpcją. Te dwa procesy podlegają z kolei wielu różnym mechanizmom regulacyjnym, z których część jest ściśle związana z czynnością samej opłucnej, natomiast część zależy od prawidłowej anatomii i czynności innych narządów. Większość chorób opłucnej prowadzi do zaburzeń tej równowagi, a w konsekwencji – gromadzenia się zwiększonej ilości płynu. Płyn w opłucnej może więc być objawem wielu różnych chorób opłucnej. Jak wspomniano powyżej, przyczyną zwiększonej objętości płynu w opłucnej mogą być także zaburzenia strukturalne i czynnościowe innych narządów i układów (np. serce, wątroba, trzustka). Dlatego też diagnostyka różnicowa płynu w opłucnej obejmuje nie tylko choroby opłucnej, lecz także schorzenia innych narządów i układów (tab. 1). Na podstawie szacunkowych danych epidemiologicznych z innych krajów można przypuszczać, że w Polsce corocznie rozpoznaje się ok. 150 tys. nowych przypadków płynu w opłucnej.¹ Chociaż przyczynę 2/3 wszystkich tych przypadków stanowią trzy choroby: wysięki nowotworowe, niewydolność serca i wysięki parapneumoniczne, to jednak prawidłowe rozpoznanie przyczyny płynu wymaga szerokiego różnicowania uwzględniającego znacznie większą liczbę schorzeń. W związku z tym umiejętne wykorzystanie wszystkich informacji pochodzących z badania podmiotowego i przedmiotowego, badań obrazowych, a w szczególności badań płynu odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu jego etiologii. Ogólną zasadą diagnostyki płynu w opłucnej jest zastosowanie w pierwszej kolejności badań nieinwazyjnych lub małoinwazyjnych, a w przypadku niemożności ustalenia etiologii płynu na ich podstawie – poszerzenie diagnostyki o takie zabiegi, jak przezskórna biopsja opłucnej czy torakoskopia.