Przyczyn wymiotów z reguły poszukuje się w obrębie żołądka, zapominając o przyczynach zlokalizowanych poza przewodem pokarmowym. Najczęściej popełnianym błędem w leczeniu nudności i wymiotów jest stosowanie leków objawowych bez poszukiwania przyczyny choroby.

Wymioty (emesis, vomitus) polegają na gwałtownym wydalaniu przez usta treści pokarmowej. Są one najczęściej poprzedzone mimowolnym zwilżaniem ust i nadmiernym wydzielaniem śliny oraz pobudzeniem układu adrenergicznego z takimi objawami, jak: bladość powłok skórnych, poty i tachykardia. Przed wymiotami występują nudności i nieskuteczne odruchy wymiotne.

Sam akt wymiotów jest czynnością skoordynowaną, którą poprzedza wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i klatce piersiowej wskutek skurczu mięśni brzucha, międzyżebrowych i przepony. Część proksymalna żołądka wraz z wpustem jest rozluźniona, podczas gdy część dystalna żołądka i odźwiernik ulegają skurczom. Ruch retroperystaltyczny zaczyna się już w środkowej części jelita cienkiego. W chwili wymiotów głośnia jest zamknięta. Wszystkie te czynności są koordynowane przez ośrodek wymiotny zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym w jądrze bocznym tworu siatkowatego. Drugim ważnym dla odruchu wymiotnego miejscem w mózgowiu jest ośrodek chemowrażliwy (CTZ – chemoreceptor trigger zone), znajdujący się w dnie komory czwartej. Ośrodek wymiotny jest aktywowany przez impulsy pochodzące z nerwów czuciowych układu pokarmowego oraz innych narządów obwodowych, natomiast ośrodek chemowrażliwy jest pobudzany przez czynniki toksyczne oraz impulsy pochodzące z móżdżku, aparatu przedsionkowego ucha i ośrodków korowych.¹ Wiele związków chemicznych może bezpośrednio pobudzać ośrodek chemowrażliwy, który posiada receptory dopaminergiczne D₂, serotoninowe 5-HT₃, opioidowe, acetylocholinowe oraz receptory dla substancji P.

Przyczyny wymiotów i popełniane błędy diagnostyczne

Podczas rozmowy z pacjentem należy odróżnić wymioty od ulewań (regurgitacji), wynikających z cofania się treści żołądkowej do przełyku i jamy ustnej, bez towarzyszących nudności i mimowolnych skurczów mięśni przełyku. Regurgitacje są elementem choroby refluksowej przełyku, zwłaszcza w przypadku atonii dolnego zwieracza przełyku lub przeponowej przepukliny rozworu przełykowego. Wymioty mogą być również mylone z rzadko występującym zespołem przeżuwania, czyli ruminacji, polegającym na cofaniu się do przełyku i ust świeżo połkniętego pokarmu, który może być wypluwany lub ponowne przeżuwany. Niektórzy pacjenci traktują odpluwanie śliny jako wymioty. Ślinotok jest reakcją odruchową na różne choroby przełyku i żołądka. Jeżeli ma on związek z wymiotami, to powstaje w wyniku pobudzenia jądra ślinowego, znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie ośrodka wymiotnego.