Temat numeru
Rozpoznanie i leczenie bezsenności
dr n. med. Michał Skalski
Bezsenność jest najpowszechniej występującym zaburzeniem snu. Bardzo często jest związana z innymi chorobami psychicznymi lub somatycznymi.
Bezsenność można ogólnie zdefiniować jako subiektywne skargi na problemy z zaśnięciem, z utrzymaniem ciągłości snu, przedwczesne budzenie się czy sen nieregenerujący. Jest to jedna z najczęściej zgłaszanych skarg zdrowotnych w populacji ogólnej. Uwzględniając ciężkość i następstwa w ciągu dnia, 10-20% badanych w populacji ogólnej relacjonowało bezsenność nasiloną w stopniu umiarkowanym do ciężkiego.
Patofizjologia bezsenności
Współczesne poglądy na etiologię i patogenezę bezsenności bardzo wyraźnie wskazują na wzajemną zależność różnych czynników biologicznych, medycznych i środowiskowych w powstawaniu i utrwalaniu bezsenności. Można je podzielić na trzy grupy:
- Czynniki predysponujące (indywidualna podatność na bezsenność, wrażliwy sen), które mają głównie podłoże biologiczne – cechy osobowości, rytm okołodobowy, wiek, obciążenie rodzinne.
- Czynniki wyzwalające, bezpośrednio zakłócające sen – czynniki środowiskowe, adaptacyjne, medyczne, psychiatryczne czy polekowe.
- Czynniki utrwalające, pogłębiające – nadużywanie leków, niewłaściwa higiena snu, stres psychiczny i społeczny, lęk przed bezsennością; tworzą one rodzaj błędnego koła bezsenności.
Znajomość mechanizmów powstawania bezsenności jest niezwykle istotna, ponieważ trudno oczekiwać skutecznej terapii, gdy skupimy się tylko na jednym aspekcie bezsenności, pomijając inne nie mniej ważne. Według współcześnie obowiązujących zasad leczenie bezsenności powinno rozpoczynać się od samego początku jej wystąpienia, aby usuwać jej przyczyny i uniknąć uruchomienia mechanizmów utrwalających bezsenność.
Bezsenność zwyczajowo dzieli się na pierwotną, pojawiającą się bez wyraźnej przyczyny, i wtórną, czyli wywołaną inną chorobą. Inny powszechnie stosowany podział bezsenności dotyczy jej czasu trwania: mówimy o bezsenności przygodnej, krótkotrwałej i przewlekłej.
Kryteria diagnostyczne bezsenności
W codziennej praktyce klinicznej najczęściej stosowane są dwa systemy diagnostyczne – International Classification of Diseases, 10th Revision (ICD-10) i Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision (DSM-IV), które dzielą bezsenność na pierwotną (nieorganiczną) i liczne podtypy bezsenności wtórnej:
- ICD-10:
– bezsenność nieorganiczna
– bezsenność organiczna - DSM-IV:
– bezsenność pierwotna
– bezsenność związana z innymi chorobami psychicznymi (nieorganiczna)
– zaburzenia snu zależne od ogólnego stanu zdrowia – typu bezsenności
– zaburzenia snu związane ze stosowaniem leków i używek.
