Polidypsja to uczucie zwiększonego pragnienia i potrzeba przyjmowania dużej ilości płynów. Jest objawem nieswoistym w przebiegu wielu chorób. Zwykle towarzyszy jej poliuria, czyli wielomocz. Przyjmowanie nadmiernej ilości płynów prowadzi do zaburzeń elektrolitowych, rozwoju powikłań narządowych, a nawet śmierci.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać polidypsję
• wymienić najczęstsze przyczyny polidypsji
• rozpocząć diagnostykę różnicową polidypsji
• wdrożyć podstawowe postępowanie terapeutyczne w najczęstszych formach polidypsji
• rozpoznać sytuacje wymagające wysłania pacjenta do innych specjalistów

Wprowadzenie

Polidypsja rzadko występuje jako izolowany objaw. Stanowi zazwyczaj element obrazu klinicznego. Rzetelnie zebrany wywiad i dokładne badanie fizykalne, w tym ocena stanu nawodnienia, ułatwiają wstępne rozpoznanie.

Polidypsja występuje pierwotnie w zaburzeniach poboru wody lub wtórnie w chorobach z nadmierną utratą wody. Do zaburzeń przyjmowania wody należą: polidypsja pierwotna (psychogenna) oraz wywołana lekami lub chorobami podwzgórza, takimi jak histiocytoza, sarkoidoza, nowotwory i uszkodzenia popromienne. Do nadmiernej utraty wody dochodzi m.in. w przebiegu moczówki prostej nerkowej i centralnej, w wyniku diurezy osmotycznej w cukrzycy, podczas leczenia diuretykami, a także z powodu biegunki, wymiotów, zlewnych potów czy wysokiej gorączki (tab. 1). Leczenie polidypsji sprowadza się do leczenia choroby podstawowej oraz uważnego monitorowania i wyrównywania zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Polidypsja pierwotna – psychogenna

Polidypsja psychogenna występuje u 6-20% pacjentów leczonych psychiatrycznie. Najczęściej spotykana jest u chorych ze schizofrenią, zaburzeniami lękowymi, odżywiania czy afektywnymi. Wystąpienie tego objawu wyraźnie zwiększa śmiertelność. Etiologia polidypsji pierwotnej jest niejasna i prawdopodobnie wieloczynnikowa. Bierze się pod uwagę zaburzenia funkcjonowania ośrodka pragnienia w podwzgórzu i osi podwzgórzowo-przysadkowej, a także stymulowanie ośrodka pragnienia przez podwyższony poziom dopaminy. Długotrwała polidypsja prowadzi do zaburzeń, takich jak osteopenia czy zanik śluzówek. Rozpoznanie polidypsji pierwotnej jest możliwe na podstawie obserwacji pacjenta, monitorowania dobowego przyrostu masy ciała, częstej kontroli natremii i ciężaru właściwego moczu. Przyrost masy ciała >5% sygnalizuje, że nasilenie polidypsji osiąga niebezpieczny poziom. Najczęstszymi przyczynami przyjmowania nadmiernych ilości płynów są uczucie pustki, lęku, obniżenie nastroju i nuda. Znacznie rzadziej powodują ją omamy imperatywne skłaniające do picia wody czy urojenia trucia.