Poniżej przedstawiono zarys postępowania w wybranych sytuacjach, z jakimi spotykają się lekarze POZ oraz urolodzy w swej praktyce klinicznej.

1. W jakim wieku należy rozpocząć badania przesiewowe w kierunku łagodnego rozrostu gruczołu krokowego i na czym te badania polegają?

Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH – benign prostatic hyperplasia) występuje właściwie u wszystkich starzejących się mężczyzn. Szacuje się, że zmiany patomorfologiczne, polegające na rozroście elementów gruczołowych i zrębu strefy przejściowej, występują u około 50% mężczyzn w wieku do 60 lat i u 90% mężczyzn w wieku do 85 lat. Zmiany te powstają w następstwie działania hormonów oraz czynników wzrostu.

Zalecamy, aby mężczyźni, którzy ukończyli 50 lat, zgłaszali się do urologa raz w roku niezależnie od tego, czy obserwują zaburzenia w oddawaniu moczu, czy nie. Trzeba dodać, że panowie w tym wieku niechętnie pojawiają się u lekarza bez wyraźnego powodu, mimo że u niektórych z nich występują już dyskretne objawy dyzuryczne, które przypisują zmianom związanym z wiekiem. W trakcie takiej wizyty wykonuje się również badania przesiewowe w kierunku raka gruczołu krokowego.

Ocena urologiczna polega na:

• starannym zgromadzeniu danych z wywiadu – zwróceniu uwagi na objawy występujące w fazie napełniania i fazie opróżniania pęcherza moczowego (poza rozmową z chorym można wykorzystać kwestionariusz punktowej oceny BPH i jakości życia [I-PSS – international prostate symptom score])
• badaniu stercza palcem przez odbytnicę (DRE – digital rectal examination)
• wykonaniu badania ultrasonograficznego (USG) układu moczowego
• badaniu przepływu cewkowego (UFL – uroflowmetry)
• oznaczeniu stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA – prostate specific antigen).

Od lekarzy POZ oczekujemy zachęcania mężczyzn w wieku 50 lat i starszych do poddania się takiej ocenie i kierowania ich do urologa po wykonaniu badania USG narządów jamy brzusznej.

2. Czy i kiedy należy oznaczać stężenie PSA?

Stężenie PSA należy oznaczać, ponieważ służy ono:

• rozpoznawaniu raka gruczołu krokowego, zwłaszcza w jego wczesnym stadium zaawansowania (badanie przesiewowe)
• ocenie skuteczności leczenia chorych na ten nowotwór i wykrywaniu jego nawrotów.

Przesiewowe oznaczanie stężenia PSA

Rak gruczołu krokowego jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych występujących u mężczyzn, jednak nierozważnie ustalone przepisy powodują, że na oznaczenie stężenia PSA w surowicy może kierować nie lekarz POZ, lecz urolog. Częstość występowania raka gruczołu krokowego zwiększa się wraz z wiekiem mężczyzny.