Zaburzenia stężenia jonów potasu są jedną z najczęściej obserwowanych dyselektrolitemii. Hipokaliemia lub hiperkaliemia może mieć istotny wpływ na stan kliniczny pacjenta, a w niektórych sytuacjach stanowić stan bezpośredniego zagrożenia życia.

Wprowadzenie

Prawidłowe stężenie jonów potasu w surowicy zawiera się w dosyć wąskim przedziale wartości od 3,5 do 5,0 mmol/l, co wynika bezpośrednio z funkcji, jaką ten jon pełni w organizmie człowieka. Jon potasowy bierze m.in. udział w utrzymywaniu prawidłowego potencjału spoczynkowego błon komórkowych oraz w generowaniu potencjału czynnościowego w obrębie kardiomiocytów, miocytów oraz komórek nerwowych. Z tego względu zaburzenia elektrolitowe pod postacią hipokaliemii lub hiperkaliemii mogą mieć istotny wpływ na stan kliniczny pacjenta, a w wybranych sytuacjach stanowić stan bezpośredniego zagrożenia życia.

Mimo że zaburzenia stężenia jonów potasu są obok zaburzeń stężenia jonów sodu jedną z najczęściej obserwowanych dyselektrolitemii, więcej uwagi poświęca się samej hiperkaliemii niż hipokaliemii. Próbę opracowania rekomendacji dotyczących leczenia ostrej hiperkaliemii u dorosłych podjęła zarówno European Resuscitation Council, jak i zespół autorów współpracujący z National Institute for Health and Care Excellence (NICE).¹ Z kolei jednoznaczne wytyczne dotyczące postępowania w przypadku ostrej hipokaliemii nie są powszechnie dostępne; problem leczenia pacjentów z niskim stężeniem potasu poruszany jest albo przez nielicznych autorów publikacji, albo w postaci lokalnych algorytmów postępowania prezentowany jest przez wybrane jednostki medyczne.

Aby z praktycznego punktu widzenia móc przedstawić bezwzględne i względne wskazania do hospitalizacji pacjentów, u których stwierdza się hiperkaliemię lub hipokaliemię, warto w dużym skrócie prześledzić homeostazę jonu potasowego.

Homeostaza jonów potasowych

Potas to jon wybitnie wewnątrzkomórkowy. Jedynie mniej niż 5% całej puli potasu znajduje się poza komórką. U przeciętnego dorosłego człowieka ważącego około 80 kg w przestrzeni zewnątrzkomórkowej znajduje się pomiędzy 60 a 80 mmol jonów potasu, z czego 20-25 mmol przypada na surowicę. Jednocześnie, w myśl rekomendacji dotyczących dziennego spożycia potasu, dorosły człowiek w ciągu doby powinien spożywać około 120 mmol tego jonu (około 4,7 g/24 h).² Ilość ta w znaczący sposób przewyższa całkowitą zawartość potasu w przestrzeni zewnątrzkomórkowej, a mimo to nie wywołuje hiperkaliemii. Również spożycie pojedynczego posiłku z dużą zawartością potasu (np. 4 średniej wielkości gotowanych ziemniaków, ważących około 360 g, które zawierają potas w łącznej ilości >30 mmol) przewyższa całkowitą zawartość potasu w surowicy, a jednak nie zaburza w żaden sposób homeostazy tego jonu.