1. Co to jest ablacja?

Ablacja to przezskórny, małoinwazyjny zabieg kardiologiczny, mający na celu zniszczenie lub odizolowanie niewielkiego obszaru tkanki serca, który odpowiada za powstawanie arytmii. Polega na wytworzeniu niewielkiej blizny blokującej przewodzenie impulsów indukujących arytmię. Dokonuje się tego za pomocą elektrod ablacyjnych wprowadzanych do serca. Końcówka elektrody może mieć podwyższoną temperaturę (ablacja prądem o częstotliwości radiowej) lub niską temperaturę (krioablacja). Dzięki zniszczeniu obszarów w sercu sprzyjających powstawaniu lub przenoszeniu się arytmii pacjent może zostać całkowicie wyleczony.

2. Kiedy wskazana jest ablacja?

Najwięcej zabiegów wykonuje się u pacjentów z migotaniem przedsionków. Ablacja może być także wykonywana u chorych z trzepotaniem przedsionków oraz innymi nadkomorowymi i komorowymi arytmiami. Bardzo istotna jest analiza objawów klinicznych (kołatanie serca, zasłabnięcie, omdlenie, obniżona tolerancja wysiłku, duszność) towarzyszących napadom arytmii oraz dokumentacja potwierdzająca wystąpienie arytmii w czasie opisanych dolegliwości. Ułatwia to lekarzowi prowadzącemu podjęcie decyzji o dalszym sposobie postępowania.

3. Jak przygotować się do zabiegu?

Przygotowanie zależy od dwóch podstawowych składników – rodzaju arytmii, na którą cierpi chory, oraz metody ablacji, która ma być wykonana. Kwalifikację oraz przygotowanie do zabiegu przeprowadza specjalista kardiolog. Każdy pacjent powinien być zaszczepiony przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Lekarz kwalifikujący do ablacji powinien zadecydować o stosowanym leczeniu antyarytmicznym oraz przeciwzakrzepowym, tak by zminimalizować ryzyko powikłań. Podczas przyjęcia do szpitala pacjent musi mieć przy sobie dokumentację medyczną dotyczącą dotychczasowego leczenia (zapisy elektrokardiograficzne, aktualne badanie echokardiograficzne serca, wykaz przyjmowanych leków, wynik grupy krwi). Informacje te ułatwią lekarzom podjęcie odpowiednich decyzji o dalszym postępowaniu.

4. Na czym polega i jak długo trwa badanie elektrofizjologiczne przed ablacją?

Przed zabiegiem ablacji wykonywane jest badanie elektrofizjologiczne (EPS – electrophysiology study), które daje lekarzowi przeprowadzającemu zabieg mapę wskazującą, jak impulsy elektryczne rozchodzą się w sercu. Jest ona pomocna w znalezieniu miejsca, które należy poddać późniejszej ablacji. Przed badaniem pacjent pozostaje na czczo przez co najmniej 6 h. EPS przeprowadza się w sali diagnostyczno-zabiegowej. Pacjent jest podłączony do urządzeń monitorujących pracę serca. Ogolone wcześniej okolice pachwin zostają zdezynfekowane i przykryte jałowymi chustami. Lekarz znieczula miejscowo, a następnie wprowadza do naczyń specjalne rurki, zwane koszulkami. Następnie przez koszulki te wprowadzane są odpowiednie elektrody, które pod kontrolą RTG są lokalizowane w obrębie wybranych struktur serca. Wprowadzone elektrody są połączone z komputerem, dzięki czemu lekarz może dokonać różnych pomiarów czynności elektrycznej serca. W trakcie badania bywa wyzwolona arytmia, co chory może odczuwać jako kołatania serca. W tym czasie można podawać różne leki (izoprenalina, atropina, adenozyna, werapamil), aby ocenić ich wpływ na serce, a także zastosować terapię przeciwkrzepliwą (heparyną). Przez cały okres badania pacjent jest przytomny i może rozmawiać z lekarzem. Samo badanie jest zazwyczaj bezbolesne i trwa od 1 do 2 h.

5. Zabieg ablacji

Ablacja przeprowadzana jest zazwyczaj bezpośrednio po badaniu elektrofizjologicznym oraz po jego interpretacji. Wymaga usunięcia jednego z cewników używanych w trakcie EPS i wprowadzenia do serca elektrody ablacyjnej. Zabieg można wykonać za pomocą różnego typu elektrod (klasyczną, wielopunktową, ochładzaną solą, ochładzaną podtlenkiem azotu lub cewnikiem balonowym). W 3 pierwszych elektrodach przepływający prąd o częstotliwości radiowej podgrzewa ich końcówki do 40-70°C (ablacja RF). W przypadku cewnika balonowego i elektrody ochładzanej podtlenkiem azotu następuje ochłodzenie końcówki do minus 30-80°C (krioablacja). Niezależnie od zastosowanego typu ablacji we wskazanym miejscu dochodzi do wytworzenia blizny, która zapobiega przewodzeniu impulsów indukujących arytmię. Podobnie jak w trakcie badania elektrofizjologicznego pacjent jest przytomny. Jeśli w trakcie zabiegu odczuwa dolegliwości bólowe, powinien to zgłosić lekarzowi, który zleci leki przeciwbólowe. Czas trwania ablacji jest różny i wynosi zazwyczaj 2-4 h. Jest to procedura wysokospecjalistyczna, wykonywana jedynie przez garstkę kardiologów.

6. Powikłania po zabiegu

Ablacja jak każda procedura zabiegowa niesie za sobą ryzyko powikłań. Powikłania towarzyszące badaniu elektrofizjologicznemu i samej ablacji zdarzają się stosunkowo rzadko. Mogą dotyczyć bezpośrednio miejsca wprowadzania cewników, tj. pachwiny, okolicy podobojczykowej, szyi (krwiak, tętniak rzekomy, przetoka tętniczo-żylna, odma) lub być związane w sposób bezpośredni z sercem (uszkodzenie zastawek, perforacja osierdzia, tamponada – krew w worku osierdziowym uciskająca na serce, blok przedsionkowo-komorowy wymagający implantacji stymulatora). Odsetek powikłań dotyczących serca to 1-2%.

7. Nawroty migotania przedsionków (arytmii najczęściej poddawanej ablacji)

Wczesne nawroty migotania przedsionków (w ciągu 3 miesięcy od ablacji) występują stosunkowo często niezależnie od zastosowanej metody. Bezpośrednio po zabiegu u 15% pacjentów arytmia ulega nasileniu, dlatego też nie należy być przekonanym o nieskuteczności zabiegu tuż po jego przeprowadzeniu. Nawrót arytmii bezpośrednio po ablacji nie powinien skłaniać do jej ponownej próby, ponieważ aż u 60% chorych, u których się to zdarzyło, nie będzie nawrotów w obserwacji odległej. Uważa się, że w ciągu 3 pierwszych miesięcy po zabiegu tworzy się blizna uniemożliwiająca przewodzenie impulsów elektrycznych indukujących arytmię, co zapobiega jej powstawaniu i rozprzestrzenianiu.

8. Skuteczność ablacji

Skuteczność ablacji zależy od typu arytmii, zastosowanej techniki oraz doświadczenia ośrodka w jej wykonywaniu. Wynosi 60-90% w migotaniu przedsionków, ok. 90% w trzepotaniu przedsionków, 80-90% w częstoskurczu przedsionkowym, ok. 95% w nawrotnym częstoskurczu przedsionkowo-komorowym węzłowym i zespole WPW. W arytmiach komorowych waha się od 70 do 90%. Dane te oznaczają, że u większości pacjentów można liczyć na trwałe wyleczenie choroby, a tym samym poprawę komfortu życia.