Jedną z najczęstszych dolegliwości u ciężarnych są kołatania serca. Pojawiają się z powodu zwiększonej w czasie ciąży częstości serca lub arytmii. Zaburzenia rytmu serca u zdrowych kobiet w ciąży są zazwyczaj dobrze tolerowane i nie wymagają leczenia. Poważne arytmie zdarzają się rzadko, zwykle u pacjentek z rozpoznaną wcześniej chorobą serca.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać objawy wskazujące na zaburzenia rytmu u ciężarnej
• zlecić diagnostykę różnicową zaburzeń rytmu serca u ciężarnej
• przedstawić strategię postępowania terapeutycznego u kobiety w ciąży z zaburzeniami rytmu serca
• rozpoznać sytuacje wynikające z zaburzeń rytmu serca u ciężarnej wymagające pilnego skierowania do innych specjalistów lub szpitala

Wprowadzenie

W ciąży dochodzi do istotnych zmian hemodynamicznych, hormonalnych oraz aktywności układu autonomicznego w układzie krążenia matki. Od 5 do 10 Hbd wzrasta o 30-50% objętość krwi krążącej, powodując zwiększenie objętości wyrzutowej. W wyniku równoczesnego przyspieszenia częstości rytmu serca o 10-20 uderzeń na minutę rośnie pojemność minutowa o 30-50%.¹ Coraz większe naprężenie ścian przedsionków i komór może powodować zjawisko wczesnej depolaryzacji następczej, skrócenia okresu refrakcji, wydłużenia czasów przewodzenia i przestrzennej dyspersji wtórnie do stymulacji aktywowanych rozciąganiem kanałów jonowych.² Udowodniono, że podwyższona spoczynkowa częstotliwość rytmu serca jest niezależnym czynnikiem ryzyka komorowych zaburzeń rytmu serca.³ Estrogeny, których stężenie podczas ciąży wzrasta nawet 1000-krotnie, zwiększają wrażliwość na endogenne katecholaminy poprzez regulację ekspresji receptora β-1-adrenergicznego kardiomiocytów komór. Poza tym hormony te wydłużają odstęp QT poprzez wpływ na kanały jonowe potasowe i wapniowe.⁴

Opisane powyżej zmiany fizjologiczne powodują, że jedną z najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez ciężarne są kołatania serca. Wynikają one ze zwiększonej w czasie ciąży częstości serca lub arytmii. Zauważono, że u większości pacjentek zgłaszających podczas ciąży kołatania serca (76%) w 24-godzinnym monitorowaniu EKG występowało jedynie przyspieszenie częstotliwości rytmu serca.⁵ Zaburzenia rytmu serca u zdrowych kobiet w ciąży są zazwyczaj dobrze tolerowane i nie wymagają leczenia. Poważne arytmie zdarzają się rzadko, zwykle u pacjentek z rozpoznaną wcześniej chorobą serca. Rozwój kardiologii i kardiochirurgii oraz znaczna poprawa przeżycia chorych z wadami wrodzonymi serca, a także coraz późniejszy wiek kobiet decydujących się na macierzyństwo może jednak spowodować zwiększenie częstości arytmii u ciężarnych. Zaburzenia rytmu mogą mieć niekorzystny wpływ na płód, zarówno poprzez upośledzenie przepływu łożyskowego, jak i działania niepożądane leczenia. Większość leków antyarytmicznych przenika bowiem barierę maciczno-łożyskową. Do określenia bezpieczeństwa stosowania leków antyarytmicznych podczas ciąży służy klasyfikacja Amerykańskiej Agencji do spraw Żywności i Leków (FDA – Food and Drug Administration):⁶