Wprowadzenie

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób. W Polsce choruje na nie 46% mężczyzn i 36% kobiet osób w wieku 40-60 lat. W populacji osób starszych odsetki te są jeszcze wyższe.¹ Zdecydowana większość przypadków to nadciśnienie pierwotne (samoistne). Tylko u ok. 15-20% chorych nadciśnienie ma charakter wtórny i jest jednym z objawów choroby podstawowej, w tym zaburzeń czynności gruczołów dokrewnych.

Guz chromochłonny

Guz chromochłonny (pheochromocytoma) jest przyczyną około 0,1-0,5% wszystkich przypadków nadciśnienia tętniczego. Najczęściej jest rozpoznawany w 30-50 r.ż. Trzeba jednak podkreślić, że u wielu osób pozostaje nierozpoznany za życia; wg niektórych danych aż 40% guzów chromochłonnych wykrywa się dopiero podczas sekcji.

Około 80% guzów chromochłonnych zlokalizowanych jest w jednym nadnerczu, 10% pozanadnerczowo, 10% zajmuje oba nadnercza, 10% guzów jest złośliwych, 10% rozpoznaje się u dzieci i 10% występuje rodzinnie (to tzw. reguła 10).

Pheochromocytoma wydziela aminy katecholowe, adrenalinę, noradrenalinę i dopaminę, a także wiele peptydów, chromograninę A, neuropeptyd Y, wazoaktywny peptyd jelitowy, interleukinę 6, endorfiny i wiele innych. Niektóre z nich są pomocne w diagnostyce, niektóre zaś mogą być odpowiedzialne za pewne objawy kliniczne (np. podwyższone stężenie interleukiny 6 może być przyczyną przewlekłych stanów gorączkowych).

Najbardziej typowe dla guza chromochłonnego jest występowanie gwałtownych znacznych wzrostów ciśnienia krwi (ok. 1/3 przypadków), trwających od kilku minut do godziny. Napad może być sprowokowany stresem, zmianą pozycji ciała powodującą ucisk guza, wysiłkiem, parciem przy oddawaniu moczu lub stolca, paleniem tytoniu. Wzrost ciśnienia mogą też wywoływać niektóre leki, atropina, chloropromazyna, leki przeciwhistaminowe, metoklopramid, opioidy i inne. Czasami dochodzi do paradoksalnej reakcji na β-adrenolityki.

Podczas typowego napadu chory blednie, pojawia się silny ból głowy, nadmierne pocenie, nudności, drżenie mięśni, ból brzucha. Chorzy zgłaszają wrażenie silnego bicia serca, czasami bez tachykardii, uczucie niepokoju, niekiedy pogorszenie widzenia. Stwierdza się obwodową sinicę, chłodne powłoki, rozszerzenie źrenic, typowym objawem jest hiperleukocytoza z limfocytozą oraz hiperglikemia z glukozurią. Po ustąpieniu napadu często dochodzi do wzmożonego wydalania moczu.

Do przewlekłych objawów guza chromochłonnego należą utrwalone nadciśnienie tętnicze (ok. 50% przypadków), hipotonia ortostatyczna, przewlekłe stany gorączkowe, chudnięcie, stała tachykardia, szybki rozwój fazy złośliwej nadciśnienia lub niewydolno...