Bóle krzyża są jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się po poradę lekarską. Nic dziwnego, doświadcza ich bowiem aż 80% populacji. Tak duża częstość występowania bólów krzyża pociąga za sobą wysokie koszty związane zarówno z leczeniem, jak i ze świadczeniami socjalnymi. Bezpośrednie koszty opieki lekarskiej nad chorymi na bóle krzyża w USA wynosiły w 1998 r. 26,3 mld dolarów,¹ a w Wielkiej Brytanii 6,5 mld funtów rocznie. Wobec podobnej zachorowalności w Polsce koszty opieki lekarskiej w przeliczeniu na liczbę mieszkańców będą niewiele mniejsze – ze względu na niższy (na razie!) poziom płac pracowników ochrony zdrowia. W tej sytuacji dużym wyzwaniem staje się potrzeba zmniejszenia tych kosztów przy zachowaniu lub poprawieniu skuteczności diagnostyki i leczenia. Ten cel przyświecał American College of Physicians i American Pain Society, które opracowały wytyczne rozpoznawania i leczenia bólów krzyża.² Sprowadzają się one do siedmiu zaleceń.

Zalecenie 1. Należy przeprowadzić wywiad i badanie fizykalne w taki sposób, aby móc zakwalifikować pacjenta do jednej z trzech grup:

• z nieswoistym bólem krzyża
• z bólem krzyża i zespołem korzeniowym lub zwężeniem kanału kręgowego
• z bólem krzyża, który może być związany z inną swoistą chorobą kręgosłupa.

W wywiadzie należy uwzględnić również ocenę psychosocjalnych czynników ryzyka przejścia bólu w stan przewlekły, obniżający sprawność chorego.

Zalecenie 2. U chorych z nieswoistym bólem krzyża nie należy wykonywać rutynowo badań obrazowych i innych badań diagnostycznych.

Zalecenie 3. Wymienione wyżej badania należy wykonać wówczas, gdy na podstawie wywiadu i badania fizykalnego stwierdzi się ciężki lub postępujący deficyt neurologiczny, albo też kiedy podejrzewa się inny poważny stan chorobowy.

Zalecenie 4. Należy ocenić stan chorych z przetrwałym bólem krzyża i zespołem korzeniowym lub stenozą kanału kręgowego za pomocą rezonansu magnetycznego (z wyboru) lub tomografii komputerowej tylko wówczas, kiedy są oni potencjalnymi kandydatami do leczenia chirurgicznego lub terapii glikokortykosteroidami wstrzykiwanymi nadoponowo.

Zalecenie 5. Należy dostarczyć pacjentom wiarygodnych informacji o bólach krzyża i przewidywanym przebiegu choroby, doradzić, aby utrzymywali aktywność i poinformować o skutecznych metodach samoopieki (dbałość o kręgosłup, zachowanie ostrożności w obciążaniu).

Zalecenie 6. Oprócz przekazania informacji o bólach krzyża i zasadach samoopieki należy rozważyć zastosowanie sprawdzonych leków. Przed rozpoczęciem leczenia trzeba ocenić nasilenie bólu, stopień upośledzenia sprawności chorego, potencjalne korzyś...