W SKRÓCIE

Otyłość to jeden z najtrudniejszych problemów, z jakim stykają się lekarze podstawowej opieki zdrowotnej w swojej codziennej praktyce. Mimo wysiłków ze strony zarówno pacjentów, jak i lekarzy rozpowszechnienie otyłości wzrasta. Leczenie otyłości opiera się na wielokierunkowym działaniu obejmującym sposób odżywiania, aktywność fizyczną i zagadnienia behawioralne. Wskazane może być również leczenie farmakologiczne i chirurgiczne. W artykule opisano każdą z metod terapeutycznych, przestawiono wskazówki dotyczące leczenia otyłości w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej, a także praktyczne sposoby zmniejszenia masy ciała.

Na całym świecie obserwuje się szybko narastającą epidemię otyłości, która zwiększa ryzyko chorobowości i śmiertelności. Szacuje się, że w USA z powodu otyłości rocznie umiera 300 tys. osób,¹ choć liczba ta budzi kontrowersje.² W USA bezpośrednie roczne koszty opieki medycznej (1999 r.) wynoszą 70 miliardów dolarów.³ Mimo tych ogromnych pieniędzy przeznaczonych na walkę z otyłością, jej występowanie stale wzrasta.

Za kryterium rozpoznania otyłości przyjmuje się wskaźnik masy ciała (BMI) wynoszący 30 kg/m² lub więcej. Zgodnie z tą definicją nadwadze odpowiada wskaźnik masy ciała mieszczący się w przedziale 25,0-29,9 kg/m², a otyłości olbrzymiej równy 40 kg/m² lub wyższy. Nadwaga dotyczy ok. 1/3 Amerykanów, kolejna 1/3 to osoby otyłe, a 4,5% cierpi na otyłość olbrzymią.⁴ Niestety, otyłość często pozostaje nierozpoznana (Bardia A, Holtan SG, Slezak JM, Thompson WG, dane niepublikowane 2006).^5,6 Sytuację może poprawić wyliczenie i wprowadzenie do dokumentacji medycznej pacjenta wartości wskaźnika masy ciała. Powinno się również wprowadzać pomiar obwodu w pasie i biodrach, ponieważ te wskaźniki wpływają na rokowanie niezależnie od BMI.⁷ Rozpoznanie otyłości jest ważne z punktu widzenia opracowania planu terapeutycznego.^6,8 W artykule skupiono się na stworzeniu optymalnego schematu postępowania terapeutycznego.

Zmniejszenie masy ciała wymaga utrzymania ujemnego bilansu energetycznego: zużycie energii musi przewyższać jej podaż. Zalecamy ustalenie dobowego deficytu energetycznego na poziomie 2092 kJ (500 kcal), co powinno redukować masę ciała o 0,45 kg na tydzień.⁹ Dzięki ograniczeniu spożycia kalorii i zwiększeniu zużycia energii takie tempo zmniejszania masy ciała jest teoretycznie możliwe, ale najskuteczniejsze w osiągnięciu i utrzymaniu deficytu energetycznego na poziomie 2092 kJ na dobę jest jednoczesne stosowanie obu tych strategii. W artykule skupiono się przede wszystkim na metodach ograniczenia spożycia kalorii (diety, leki, chirurgia bariatryczna), następnie omówiono metody zwiększenia zużycia energii (ćwiczenia oraz inne formy ruchu), a na zakończenie przedstawiono wytyczne dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej dotyczące zmniejszenia spożycia kalorii i zwiększenia aktywności fizycznej pacjentów z otyłością.