W SKRÓCIE

W artykule przedstawiono zalety badań cytologicznych w diagnostyce chorób płuc, ograniczenia tej metody, podstawowe sposoby przygotowania preparatów cytologicznych, zasady interpretacji wyniku cytologicznego, możliwości wykonywania badań w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Omówiono również rodzaje badań cytologicznych układu oddechowego i ich znaczenie w diagnostyce onkologicznej i nieonkologicznej.

Wprowadzenie

Ogromny postęp w rozpoznawaniu i leczeniu chorób zawdzięczamy między innymi rozwojowi metod diagnostycznych. W wielu schematach diagnostycznych istotne miejsce zajmują badania mikroskopowe. Należą do nich badania tkanek (histopatologiczne) i pojedynczych komórek (cytologiczne). Badania histopatologiczne wymagają pobrania wycinka zmienionej chorobowo tkanki i przygotowania preparatów według dość skomplikowanej procedury, trwającej niekiedy kilka dni. Badania cytologiczne są prostsze, polegają bowiem na obserwacji pod mikroskopem zawiesiny komórkowej naniesionej na szkiełko podstawowe. Preparat cytologiczny po utrwaleniu i zabarwieniu może być oceniony od razu.

Klasyczne badanie polega na ocenie morfologicznej komórek w mikroskopie świetlnym. Preparaty barwione są rutynowo hematoksyliną i eozyną. Dokładniejszą ocenę preparatu umożliwiają barwienia dodatkowe i techniki uzupełniające, jak ocena fenotypu komórek (np. w badaniu immunohistochemicznym). Wynik badania ustala specjalista patomorfolog. Wstępnie preparat może być oceniany przez cytotechnika, ale weryfikacji wyniku musi dokonać lekarz.

Choroby układu oddechowego ze względu na ich specyfikę w wielu przypadkach rozpoznaje się na podstawie badania mikroskopowego. Dotyczy to przede wszystkim chorób nowotworowych, a także chorób śródmiąższowych oraz zakażeń (np. gruźlica) czy chorób wywołanych przez drobnoustroje oportunistyczne (np. grzybice).

Materiał do badań może być pobrany w sposób nieinwazyjny (np. odkrztuszenie plwociny), w trakcie zabiegów endoskopowych (np. bronchoskopii) lub w sposób inwazyjny, drogą biopsji (np. jamy opłucnej, płuca).^1,2

Zasady przygotowywania i oceny preparatu

Dla lepszego zrozumienia możliwości i ograniczeń badania cytologicznego należy poznać podstawowe zasady przygotowywania i oceny preparatów.

Przedmiotem oceny cytologicznej jest odpowiednio utrwalony i zabarwiony rozmaz komórkowy. Uzyskuje się go, rozprowadzając na szkiełku podstawowym materiał uzyskany z biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej czy wymazu szczoteczkowego (ryc. 1) lub zawies...