W skrócie

Probiotyki są stosowane od niemal stu lat i szeroko zalecane w leczeniu takich dolegliwości jelitowych jak biegunki, zaparcia, wzdęcia czy wiatry. Niedawno ocenie poddano ich skuteczność w leczeniu konkretnych chorób – zapalenia jelita grubego, zespołu jelita drażliwego i zapalenia okrężnicy wywołanego przez Clostridium difficile. Szczepy probiotyków, jak wiadomo, różnią się od siebie, dlaczego więc mielibyśmy oczekiwać powtarzalności wyników badań, w których używano różnych gatunków, szczepów, preparatów i dawek? Kiedy zaczęto je oceniać w badaniach równie rygorystycznych jak nad każdym nowym lekiem, dało się zauważyć pewne prawidłowości: konkretne szczepy probiotyków są skuteczne w leczeniu określonych postaci biegunek, zespołu jelita drażliwego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, pouchitis czy zapobieganiu zapaleniom jelita grubego o etiologii Clostridium difficile. Tym niemniej wciąż potrzebne są dalsze prawidłowo zaprojektowane i odpowiednio liczebne badania kliniczne nad skutecznością probiotyków w tych i innych chorobach jelit.

Wprowadzenie

Zasadniczą rolę w zachowaniu homeostazy w jelitach osób zdrowych odgrywa subtelna równowaga między endogenną florą jelita grubego, nabłonkiem i tkanką limfatyczną jelit (GALT – gut-associated lymphoid tissues), zaś zaburzenia tej równowagi są patomechanizmem wielu chorób lokalnych i ogólnoustrojowych.^1-3 Nabłonek jelit jest co dzień eksponowany na antygeny bakteryjne komensalnej flory jelita grubego, co powoduje rozwój „kontrolowanego stanu zapalnego” i prowadzi do rozwoju tolerancji immunologicznej oraz sekrecji IgA.² Endogenna flora bakteryjna pomaga też utrzymywać funkcję i integralność bariery nabłonek/krew i prawidłowe ukrwienie nabłonka, pobudza rozwój GALT i warunkuje motorykę jelit. Zmiany liczebności, depozycji czy składu flory endogennej zakłócają tę równowagę, co skutkuje ekspozycją na patogeny jelitowe czy nadmiernym wzrostem flory jelitowej.³ Te obserwacje oraz wyniki badań klinicznych i doświadczalnych spowodowały dostrzeżenie udziału dobrych bakterii – probiotyków. Dzisiejsze zainteresowanie nimi bierze się ze zrozumienia i docenienia roli flory endogennej i możliwości wykorzystywania probiotyków jako opcji terapeutycznej w chorobach żołądka i jelit.³ Zważywszy na wielkość i różnorodność prawidłowej flory bakteryjnej jelit, jej wpływ na homeostazę jelita grubego oraz właściwości fizyczne i chemiczne stolca, nie dziwi, że badania skupiają się nad rolą probiotyków w leczeniu dolegliwości jelita grubego.