Wstęp

Rak płuca stanowi jedno z największych wyzwań opieki zdrowotnej XXI wieku. Choć w ostatniej dekadzie zmniejszyła się liczba zachorowań w USA i wielu krajach Europy, nadal jest on najczęstszą przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych.¹ W Polsce zanotowano zmniejszenie liczby zachorowań na raka płuca wśród mężczyzn i w ostatniej dekadzie stabilizację zachorowań u kobiet. Trend ten jest odbiciem obserwowanej od wielu lat tendencji zmniejszania się liczby osób palących tytoń, rak płuca jest bowiem nowotworem tytoniozależnym.^2,3 Szacuje się, że 90-97% mężczyzn oraz 50-82% kobiet chorujących na raka płuca to palacze lub byli palacze.⁴ W Polsce u mężczyzn jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem i stanowi najczęstszą przyczynę zgonu z powodu chorób nowotworowych. U kobiet pod względem liczby zachorowań i zgonów przewyższa go tylko rak gruczołu piersiowego.³

Rak płuca przebiega podstępnie, skąpoobjawowo, a około 60-70% przypadków jest rozpoznawanych w stadium rozległego zaawansowania miejscowego lub choroby uogólnionej.^4,5 W Polsce 16-20% chorych poddanych jest radykalnemu leczeniu chirurgicznemu dającemu największe szanse na wyleczenie, zaś pięć lat przeżywa tylko 10-15% chorych.^4-7 Ze względu na tak pesymistyczne dane epidemiologiczne podejmowane są liczne próby prewencji i wczesnej diagnostyki tej choroby. Są one rezultatem postępującej wiedzy o procesach biologicznych prowadzących do rozwoju raka płuca oraz możliwości nowoczesnych technologii.

Choroba nowotworowa to proces trwający dekadę lub dwie, w którym następuje zaburzenie funkcji genów kontrolujących procesy podziału komórki w odpowiedzi na czynniki genotoksyczne. Zrozumienie procesów kierujących podziałem komórki, w tym funkcji onkogenów i genów hamujących rozwój guza, pozwala na zdefiniowanie najwcześniejszych etapów transformacji nowotworowej. Pociąga to za sobą identyfikację markerów owych wczesnych przemian.

Problem wczesnego wykrywania raka płuca należy rozważyć z punktu widzenia grup ryzyka zachorowania na ten nowotwór, badań przesiewowych z zastosowaniem metod radiologicznych i markerów nowotworowych oraz stwierdzenia wczesnych objawów tej choroby. Odrębnym nieco tematem w aspekcie profilaktyki raka płuca jest walka z nałogiem palenia tytoniu i chemioprewencja.

Grupy zwiększonego ryzyka

Powszechnie wiadomo, że grupą ryzyka zachorowania na raka płuca są palacze tytoniu powyżej 40 r.ż.8 U osoby palącej ryzyko jest 4-5-krotnie większe niż u osoby, która nigdy nie paliła, i wzrasta wraz z liczbą wypalanych papierosów, czasem trwania ...