Program edukacyjny: osteoporoza

Osteoporoza polekowa

Meng-Yi Weng, MD

Nancy E. Lane, MD

Department of Medicine, University of California at Davis, Sacramento, USA

Medication-induced Osteoporosis Current Osteoporosis Reports 2007, 5:139-145

Tłum. dr n. med. Iwona Jastrzębska

Adres do korespondencji: Nancy E. Lane, MD, Department of Medicine, University of California at Davis, 4800 Second Avenue, Suite 2600, Sacramento, CA 95817, USA. E-mail: nelane@ucdavis.edu

W SKRÓCIE

Osteoporoza, charakteryzująca się małą masą kostną i zaburzeniem mikroarchitektury kości, prowadzi do złamań niskoenergetycznych. Osteoporoza wtórna to ubytek masy kostnej wywołany innymi stanami chorobowymi lub lekami. W artykule omówiono niektóre z tych leków. Skoncentrowano się głównie na patogenezie osteoporozy posteroidowej i metodach jej skutecznego leczenia suplementami wapnia i witaminy D oraz – w zależności od nasilenia ubytku masy kostnej – bisfosfonianami lub parathormonem. Przedstawiono również w ogólnym zarysie patofizjologię utraty masy kostnej wywoływanej przez inhibitory aromatazy (u kobiet), analogi gonadoliberyny (u mężczyzn), a także leki przeciwpadaczkowe i inhibitory pompy protonowej. Wskazano, jak oceniać stan kości i zapobiegać ubytkom masy kostnej u chorych przewlekle przyjmujących wymienione leki.

Wprowadzenie

Osteoporoza, charakteryzująca się małą masą kostną i zaburzeniem mikroarchitektury kości, prowadzi do złamań niskoenergetycznych. Osteoporoza pierwotna związana jest z wiekiem i przejściem w okres pomenopauzalny, natomiast osteoporoza wtórna powstaje w wyniku stosowania określonych leków lub w przebiegu niektórych chorób (np. nadczynności tarczycy lub zespołu Cushinga, w którym stężenie kortyzolu wzrasta powyżej wartości prawidłowych). W pracy omówiono niektóre leki mogące wywoływać osteoporozę wtórną.

Osteoporoza posteroidowa

Glikokortykosteroidy, nawet podawane krócej niż przez 6 miesięcy i w małych dawkach (7,5 mg/24 h), mogą powodować szybki ubytek masy kostnej. Wpływają znacząco na komórki kostne, zmieniając cykl przebudowy wewnętrznej kości i prowadząc do ujemnego bilansu masy kostnej. Już w pierwszych kilku dniach leczenia zwiększa się liczba dojrzewających osteoklastów i wzrasta ich aktywność, po czym następuje stopniowe, ale długotrwałe zmniejszenie dojrzewania i aktywności osteoblastów. Według najnowszych danych glikokortykosteroidy wpływają również na czas przeżycia osteocytów.1-3

Zmiany w dojrzewaniu i aktywności komórek tkanki kostnej znacząco wpływają na masę kostną. Początkowo glikokortykosteroidy wywierają wpływ głównie na kość beleczkową, przede wszystkim ze względu na jej większą powierzchnię i szybszy metabolizm. Przewlekle stosowane zmieniają jednak również metabolizm kości korowej. Badania histomorfometryczne wykazały, że ubytek masy kostnej wywołany przez glikokortykosteroidy sięga prawie 40% wartości wyjściowych. Oszacowano również, że u 50% chorych przewlekle leczonych glikokortykosteroidami wystąpi złamanie.4,5

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wpływ glikokortykosteroidów na komórki kostne

Najnowsze badania nad szlakiem sygnałowym Wnt/β-katenina regulującym dojrzewanie osteoblastów6 wskazują, że in vitro glikokortykosteroidy mogą nasilać ekspresję antagonistów sygnału zależnego od białek [...]

Profilaktyka i leczenie osteoporozy posteroidowej

Szczyt utraty masy kostnej przypada na pierwsze 6 miesięcy leczenia glikokortykosteroidami w dużych dawkach. Ważne jest więc wdrożenie profilaktyki równocześnie z [...]

Farmakoterapia

Badania dowodzą, że suplementacja wapnia skutecznie zapobiega dalszemu ubytkowi masy kostnej u chorych z osteopenią i osteoporozą posteroidową. W kontrolowanych badaniach [...]

Wytyczne dotyczące oceny stanu kości u chorych przyjmujących glikokortykosteroidy

Przed glikokortykosteroidoterapią lub tuż po jej rozpoczęciu wskazany jest pomiar BMD kręgosłupa lędźwiowego i bliższego końca kości udowej ze względu na [...]

Osteoporoza wtórna w przebiegu terapii antyandrogenowej z powodu raka gruczołu krokowego

Raka gruczołu krokowego leczy się obecnie analogami gonadoliberyny, których zastosowanie w ciągu ostatnich 10 lat znacznie wzrosło.33 Początkowo terapia antyandrogenowa domięśniowymi [...]

Osteoporoza u chorych na raka piersi leczonych inhibitorami aromatazy

Najnowsze badania wskazują, że uzupełniająca hormonoterapia raka piersi z zastosowaniem inhibitorów aromatazy prowadzi do ubytku masy kostnej. Po menopauzie estrogeny są [...]

Leki przeciwpadaczkowe

Wiele leków przeciwpadaczkowych zwiększa aktywność enzymów cytochromu P-450. U chorych przewlekle leczonych przeciwpadaczkowo obserwuje się małe wartości BMD. W przekrojowym badaniu oceniającym zmiany [...]

Inhibitory pompy protonowej

Przewlekłe leczenie inhibitorami pompy protonowej, zwłaszcza w dużych dawkach, zwiększa ryzyko złamania bliższego końca kości udowej. Leki te, powodując niedobór kwasu [...]

Podsumowanie

Pacjenci często przyjmują leki, które zmieniają metabolizm kostny i z czasem mogą prowadzić do ubytku masy kostnej, m.in. glikokortykosteroidy, inhibitory aromatazy, [...]

Do góry