W SKRÓCIE
„Zespół metaboliczny” pierwotnie definiowano jako współwystępowanie czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej, których wspólną patofizjologiczną przyczyną jest insulinooporność. Definicja ta przeszła wiele modyfikacji, po części dlatego że podejmowano wysiłki, aby zdefiniowany zespół metaboliczny stał się jednostką przydatną klinicznie. Przydatność ta jest jednak kwestionowana w ostatnich opracowaniach. W artykule przedstawiamy zastrzeżenia dotyczące korzyści płynących ze stosowania tego pojęcia.

Wstęp

Zespół metaboliczny charakteryzuje się nagromadzeniem czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej, które występują równocześnie u jednej osoby częściej, niż wynikałoby to z rozkładu losowego.^1-5 Nakładanie się wielu czynników potwierdzono ponad 50 lat temu w doniesieniach klinicznych. Prowadzone w ciągu ostatnich 20 lat intensywne badania nad tym problemem w znacznym stopniu poszerzyły wiedzę na temat etiologii, epidemiologii i znaczenia poszczególnych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.

Ostatnie 5 lat to okres, w którym pojęcie zespołu metabolicznego znalazło się w punkcie wyjścia – dziś w praktyce klinicznej funkcjonuje ono jako jednostka diagnostyczna.^3-5 Jej przydatność została jednak zakwestionowana w ostatnich publikacjach „Diabetes Care”⁶ i „Diabetologia”,⁷ co wywołało burzliwą dyskusję wśród specjalistów.^8,9 Wybrane zastrzeżenia przedstawione w tych pracach, wraz z kontrargumentami, opisujemy w dalszej części artykułu.

Rys historyczny

W bazie artykułów Medline znajduje się kilka opracowań z początku lat 60. XX wieku, opisujących zjawisko współwystępowania licznych czynników ryzyka rozwoju choroby sercowo-naczyniowej. Terminy: cukrzyca, dyslipidemia i nadciśnienie, pojawiają się w nich obok siebie tak często, że istnienie zespołu – nazwanego lub nie – musiało być oczywiste dla większości badaczy. W połowie lat 80. ub.w. na długo przed tym, jak „zespół metaboliczny” zyskał powszechną akceptację w piśmiennictwie, kliniczne nakładanie się wymienionych czynników było już oczywiste dla każdego lekarza. Wśród praktykantów uczestniczących w naszym programie szkoleniowym zaczął funkcjonować skrót HONDA, pochodzący od nazw składowych zespołu metabolicznego (hypertension, obesity, noninsulin dependent diabetes, arthritis – zapalenie stawów dodano jako uzupełnienie skrótu).

W 1988 r. Reaven1 w swoim przełomowym wykładzie „Banting Award” wymienił elementy zespołu, który nazwał zespołem X. Składały się na niego liczne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, takie jak nadciśnienie, hiperglikemia i dyslipidemia. Co ważne, ...