W SKRÓCIE

Od ponad 20 lat badany jest wpływ leków hipotensyjnych na metabolizm węglowodanów i rozwój cukrzycy. W wielu badaniach klinicznych oceniano wpływ leków poszczególnych klas na insulinowrażliwość tkanek i kontrolę glikemii, a w kilku badaniach obserwacyjnych i dużych próbach klinicznych z twardymi punktami końcowymi przeanalizowano zależności między stosowanym leczeniem hipotensyjnym a zapadalnością na cukrzycę. Diuretyki tiazydowe i konwencjonalne β-adrenolityki zasadniczo zmniejszają insulinowrażliwość i zwiększają częstość rozwoju cukrzycy, inhibitory konwertazy angiotensyny, antagoniści wapnia i antagoniści receptorów AT1 dla angiotensyny II mają natomiast na te parametry wpływ obojętny lub korzystny. Dokładniejszego wyjaśnienia wymaga jeszcze kilka zagadnień, takich jak swoiste właściwości nowszych leków oraz zależność między niekorzystnymi działaniami metabolicznymi a ryzykiem sercowo-naczyniowym. Artykuł jest próbą przedstawienia i oceny dotychczasowej wiedzy o wpływie leków hipotensyjnych na rozwój cukrzycy.

Wprowadzenie

Nadciśnienie tętnicze jest najczęstszym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego. Jego związek z chorobą wieńcową, zawałem mięśnia sercowego, udarem mózgu, zastoinową niewydolnością serca i chorobą naczyń obwodowych jest znany od dawna. Nadciśnienie tętnicze występuje coraz częściej i dziś dotyczy już ponad 25-30% dorosłej populacji krajów wysoko rozwiniętych.¹ Jednym z głównych czynników ryzyka chorób układu krążenia jest też cukrzyca, zwiększająca 2-4-krotnie ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych. W ostatnich latach na całym świecie obserwuje się wyraźny wzrost zapadalności na cukrzycę i częstości jej występowania, przede wszystkim związany z coraz większą zapadalnością na cukrzycę typu 2.²

Nadciśnienie i cukrzyca są epidemiologicznie ściśle ze sobą powiązane. W cukrzycy typu 1 nadciśnienie tętnicze jest często skutkiem nefropatii,³ a w cukrzycy typu 2 rolę w jego rozwoju odgrywa zespół kardiometaboliczny.⁴ Ciśnienie tętnicze przekracza 130/80 mmHg u prawie 75% dorosłych z cukrzycą bądź stosowane jest u nich leczenie hipotensyjne, a w przypadku mikroalbuminurii odsetek ten zwiększa się do 90%.⁵ Nadciśnienie tętnicze zwiększa 2,5-krotnie prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy w ciągu 5 lat.⁶ U już chorych na cukrzycę natomiast znacznie zwiększa ryzyko chorób układu krążenia i chorób nerek oraz powoduje 7,2-krotny wzrost śmiertelności, a w przypadku nefropatii cukrzycowej – 37-krotny.⁵

W zespole kardiometabolicznym w większości przypadków rozwój cukrzycy typu 2 poprzedza trwający zwykle wiele lat, a nawet dziesięcioleci, okres zwiększonej oporności na insulinę.7,8 W tym czasie wyrównawcza hiperinsulinemia przyczynia się do rozwo...