W SKRÓCIE

Wiele leków wywołuje biegunkę, mechanizm jej powstawania nie został jednak w pełni wyjaśniony. Pod wpływem leków upośledzających mechanizmy kontrolujące przepuszczalność błony śluzowej, transport, perystaltykę i metabolizm jelit przewód pokarmowy może ulec dysregulacji. W tym artykule opisujemy mechanizmy, za pośrednictwem których leki wywołują biegunkę, oraz zmiany w stolcu (uwodnienie, cechy zapalenia, zawartość tłuszczu). Leczenie biegunki różni się w zależności od rodzaju zmian stolca i zazwyczaj obejmuje odstawienie leku wywołującego biegunkę. W niektórych przypadkach biegunka może ustąpić mimo kontynuacji stosowania leku lub po zastosowaniu leków przeciwbiegunkowych, takich jak difenoksylat z atropiną lub loperamid.

Wprowadzenie

Ponad 700 leków wywołuje biegunkę, stanowiącą około 7% wszystkich działań niepożądanych.¹ Mechanizm jej powstawania nie został dobrze poznany. Podejrzenie w kierunku biegunki polekowej zachodzi często u pacjentów, u których pojawiła się ona krótko po rozpoczęciu przyjmowania nowego leku, przy czym dowody na potwierdzenie tego mają zazwyczaj charakter poszlakowy. Zwykle lek zostaje odstawiony, a gdy biegunka ustępuje, wiąże się ją właśnie z jego wcześniejszym stosowaniem. W takich przypadkach rzadko bada się mechanizmy będące jej przyczyną, dlatego też nasza wiedza o biegunkach polekowych jest niepełna.

Działanie przewodu pokarmowego jest regulowane przez układ parakrynny, odpornościowy, nerwowy i dokrewny, które koordynują funkcje błony śluzowej i mięśniówki przewodu pokarmowego (ryc. 1).² Mechanizmy te obejmują regulację przepuszczalności błony śluzowej, transport w jelitach oraz ich perystaltykę i metabolizm.² Leki, oddziałując na różne szlaki, wpływają na system regulacyjny, co prowadzi do wystąpienia biegunki.

Biegunki można podzielić na: 1) wodniste, charakteryzujące się zmianami transportu jonów, skróceniem czasu pasażu lub przyspieszeniem perystaltyki; 2) zapalne i 3) tłuszczowe. W naszym artykule w opisie mechanizmów biegunek wywołanych lekami posłużyliśmy się tą właśnie klasyfikacją. Musimy jednak pamiętać, że – tak jak w przypadku innych biegunek – proces chorobowy często ma charakter wieloczynnikowy.

Biegunka wodnista

Leki wywołujące wodnistą biegunkę są wymienione w tabeli 1.

Biegunka osmotyczna

Wśród biegunek wodnistych wyróżniamy biegunki sekrecyjne i osmotyczne. Biegunki osmotyczne mogą wystąpić na skutek celowego zastosowania danego leku i wykorzystania mechanizmu jego działania lub jako działanie niepożądane. Rozpuszczona słabo wchła...