Sympozjum: opieka paliatywna
Zasady leczenia bólu nowotworowego
Marie Fallon MD, FRCP(Glas), FRCP(Ed), MRCGP1
Sandra McConnell MB, ChB, MRCP2
W SKRÓCIE
Ból odczuwa do 70% chorych z zaawansowanym nowotworem i prawie 65% pacjentów umierających na choroby nienowotworowe. Tymczasem w większości, bo w ok. 80% przypadków, na opanowanie bólu pozwala kilka leków stosowanych zgodnie z drabiną algetyczną WHO (ryc. 1).1 O tym, jak silny lek przeciwbólowy należy zastosować, decyduje natężenie bólu, a wybór leku wspomagającego, tzw. koanalgetyku, zależy od patofizjologii bólu.
U około 10% chorych opanowanie bólu wymaga bardziej specjalistycznego, czasem inwazyjnego leczenia, u pozostałych 10% ból nowotworowy w niewielkim tylko stopniu daje się opanować.
Ocena bólu
Podstawą skutecznego leczenia przeciwbólowego jest ocena dolegliwości. Trzeba uwzględnić:
- stan chorego, w tym stan psychiczny
- rodzaj bólu
- wrażliwość na leki przeciwbólowe.
Ocena stanu chorego
W ocenie stanu pacjenta należy uwzględnić:
- wcześniejsze problemy z leczeniem przeciwbólowym
- obawy przed zastosowaniem opioidów
- zaburzenia biochemiczne
- nastrój.
Ocena nastroju chorego z nieuśmierzonym bólem nowotworowym wymaga otwartego umysłu. Chory z depresją często twierdzi, że jej przyczyną jest silny ból, który istotnie pogarsza jakość ich życia. Skuteczne leczenie przeciwbólowe poprawia stan psychiczny wielu chorych, ale niektórzy mogą wymagać leków przeciwdepresyjnych. Dotyczy to zwłaszcza chorych z utrwaloną ciężką depresją.
Ocena bólu
Oceniając zgłaszany przez chorego ból należy uwzględnić:
- ból spowodowany nowotworem: może mieć cechy typowego nowotworowego zespołu bólowego, np. ból spowodowany rozciąganiem lub uciskiem torebki wątroby, neuropatia splotu lędźwiowo-krzyżowego czy ramiennego, naciek splotu trzewnego, podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe
- ból w wyniku leczenia przeciwnowotworowego, np. neuropatia po leczeniu związkami platyny, zapalenie przełyku po napromienianiu, neuropatia splotu nerwowego po napromienianiu
- ból niezwiązany z chorobą nowotworową, np. w chorobie zwyrodnieniowej stawów.
Wrażliwość na leki przeciwbólowe
Odpowiedź na leczenie przeciwbólowe zależy od dotychczas i obecnie stosowanych leków przeciwbólowych i od stopnia wrażliwości na opioidy, która jest jednym z najważniejszych czynników rokowniczych w leczeniu bólu.2
Ból wszechogarniający
Jednym z podstawowych dogmatów nowoczesnej opieki paliatywnej było pojęcie „bólu wszechogarniającego”, przedstawione w latach 60. XX wieku przez Cicely Saunders.3 Obecnie przez ból wszechogarniający rozumiemy zachodzące w układzie nerwowym złożone...
