Sympozjum: opieka paliatywna

Zasady leczenia bólu nowotworowego

Marie Fallon MD, FRCP(Glas), FRCP(Ed), MRCGP1

Sandra McConnell MB, ChB, MRCP2

1Reader in Palliative Medicine, University of Edinburgh, Edinburgh Cancer Centre, Western General Hospital, Edinburgh
2Specialist Registrar in Palliative Medicine, Western General Hospital, Edinburgh
The principles of cancer pain management Clinical Medicine 2006;6:136-9

W SKRÓCIE

Ból odczuwa do 70% chorych z zaawansowanym nowotworem i prawie 65% pacjentów umierających na choroby nienowotworowe. Tymczasem w większości, bo w ok. 80% przypadków, na opanowanie bólu pozwala kilka leków stosowanych zgodnie z drabiną algetyczną WHO (ryc. 1).1 O tym, jak silny lek przeciwbólowy należy zastosować, decyduje natężenie bólu, a wybór leku wspomagającego, tzw. koanalgetyku, zależy od patofizjologii bólu.

U około 10% chorych opanowanie bólu wymaga bardziej specjalistycznego, czasem inwazyjnego leczenia, u pozostałych 10% ból nowotworowy w niewielkim tylko stopniu daje się opanować.

Ocena bólu

Podstawą skutecznego leczenia przeciwbólowego jest ocena dolegliwości. Trzeba uwzględnić:

  • stan chorego, w tym stan psychiczny
  • rodzaj bólu
  • wrażliwość na leki przeciwbólowe.

Ocena stanu chorego

W ocenie stanu pacjenta należy uwzględnić:

  • wcześniejsze problemy z leczeniem przeciwbólowym
  • obawy przed zastosowaniem opioidów
  • zaburzenia biochemiczne
  • nastrój.


Ocena nastroju chorego z nieuśmierzonym bólem nowotworowym wymaga otwartego umysłu. Chory z depresją często twierdzi, że jej przyczyną jest silny ból, który istotnie pogarsza jakość ich życia. Skuteczne leczenie przeciwbólowe poprawia stan psychiczny wielu chorych, ale niektórzy mogą wymagać leków przeciwdepresyjnych. Dotyczy to zwłaszcza chorych z utrwaloną ciężką depresją.

Ocena bólu

Oceniając zgłaszany przez chorego ból należy uwzględnić:

  • ból spowodowany nowotworem: może mieć cechy typowego nowotworowego zespołu bólowego, np. ból spowodowany rozciąganiem lub uciskiem torebki wątroby, neuropatia splotu lędźwiowo-krzyżowego czy ramiennego, naciek splotu trzewnego, podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe
  • ból w wyniku leczenia przeciwnowotworowego, np. neuropatia po leczeniu związkami platyny, zapalenie przełyku po napromienianiu, neuropatia splotu nerwowego po napromienianiu
  • ból niezwiązany z chorobą nowotworową, np. w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Wrażliwość na leki przeciwbólowe

Odpowiedź na leczenie przeciwbólowe zależy od dotychczas i obecnie stosowanych leków przeciwbólowych i od stopnia wrażliwości na opioidy, która jest jednym z najważniejszych czynników rokowniczych w leczeniu bólu.2

Ból wszechogarniający

Jednym z podstawowych dogmatów nowoczesnej opieki paliatywnej było pojęcie „bólu wszechogarniającego”, przedstawione w latach 60. XX wieku przez Cicely Saunders.3 Obecnie przez ból wszechogarniający rozumiemy zachodzące w układzie nerwowym złożone...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wrażliwość na leki przeciwbólowe

Odpowiedź na leczenie przeciwbólowe zależy od dotychczas i obecnie stosowanych leków przeciwbólowych i od stopnia wrażliwości na opioidy, która jest jednym z najważniejszych czynników [...]

Drabina analgetyczna World Health Organization

Trójstopniowa drabina analgetyczna WHO (ryc. 1) to podstawa leczenia przeciwbólowego. Oparty na niej schemat leczenia bólu należy jednak odpowiednio połączyć z metodami niefarmakologicznymi [...]

Leki wspomagające – koanalgetyki

W zwalczaniu bólu nowotworowego przydatne mogą być niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), zwłaszcza w przypadku bólu wywołanego przerzutami do kości, naciekiem tkanek miękkich i stanem [...]

Opioidy

Najczęściej stosowanym w leczeniu umiarkowanych i silnych bólów opioidem jest morfina. Jeśli to możliwe, należy ją podawać doustnie. Þeby zapobiec nawrotom dolegliwości, należy [...]

Do góry