Program edukacyjny: diabetologia
Program koordynowany przez prof. dr hab. med. Idę Kinalską, Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych, Białystok
Zespół metaboliczny – dieta niskowęglowodanowa czy niskotłuszczowa?
Michael L. Dansinger, MD
Ernst Schaeffer, MD
W SKRÓCIE
Artykuł jest przeglądem badań klinicznych poświęconych prewencji i dietetycznemu leczeniu zespołu metabolicznego. Próbuje odpowiedzieć zwłaszcza na pytanie, jak dalece zalecane ograniczenia spożycia węglowodanów powinny zależeć od stwierdzanych metabolicznych czynników ryzyka sercowego. Krótkotrwałe badania metaboliczne wskazują na zasadność dopasowywania rodzaju diety do nasilenia zaburzeń metabolicznych, ale z dłuższych obserwacji wynika, że ważniejsze jest samo przestrzeganie zaleceń dietetycznych i utrata masy ciała.
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego często występują u danego osobnika łącznie. Wiadomo to od 1920 r.,1 ale wciąż próbujemy zgłębić mechanizmy tej zależności, zwłaszcza od czasu odkrycia zjawiska isulinooporności.2 Po wielokrotnych zmianach nazwy, definicji i hipotez dziś zespół czynników ryzyka sercowego nazywany jest zespołem metabolicznym.
Znany też jako zespół insulinooporności,3 zespół X2 albo śmiertelny kwartet,4 zespół metaboliczny stanowi konstelację powiązanych ze sobą zaburzeń metabolicznych, z których każde sprzyja rozwojowi miażdżycy i zdarzeniom sercowo-naczyniowym. W ostatnim czasie opublikowano wiele prac omawiających liczne definicje i problemy z zakresu patofizjologii i epidemiologii oraz aspekty kliniczne i leczenie zespołu metabolicznego.5-15 Wciąż nieznane są przyczyny jego rozwoju, nie zyskało też pełnej akceptacji żadne z hipotetycznych wyjaśnień patomechanizmów. Przeciwnie, wciąż przybywa danych na temat znaczenia i wzajemnych relacji między poszczególnymi zaburzeniami metabolicznymi.
Według definicji National Cholesterol Education Program’s Adult Treatment Panel III z 2001 r. warunkiem rozpoznania zespołu metabolicznego jest spełnienie przynajmniej trzech z pięciu kryteriów: zwiększenie obwodu w pasie (mężczyźni >102 cm, kobiety >88 cm), hipertriglicerydemia (≥150 mg/dl), niskie stężenie HDL (mężczyźni <40 mg/dl, kobiety <50 mg/dl), podwyższone ciśnienie tętnicze (skurczowe ≥130 mmHg, rozkurczowe ≥85 mmHg lub leczenie hipotensyjne); wzrost stężenia glukozy na czczo (≥110 mg/dl lub przyjmowanie leków hipoglikemizujących).16 Word Health Organization,17 European Group for Study of Insulin Resistance18 i American Association of Endocrinology19 stworzyły własne niezależne definicje, które różnią się w kilku istotnych punktach. Choć definicja Adult Treatment Panel III znajduje szerokie zastosowanie w praktyce klinicznej i pracach badawczych, właściwe i możliwe jest opracowanie jednolitej definicji.5
Istnieją różnorodne, choć podobne do siebie patofizjologiczne modele zespołu metabolicznego, które zmieniają się wraz z napływem nowych informacji.5,7,13-15 Wszystkie modele mają na celu ocenę zależności między poszczególnymi zaburzeniami metaboli...