W SKRÓCIE

Artykuł rozpoczyna się opisem przypadku, ilustrującym powszechnie znane zagadnienie kliniczne. Następnie zaprezentowano dane z piśmiennictwa na poparcie różnych metod postępowania, uzupełnione przeglądem oficjalnych wytycznych (jeśli takie istnieją). Na zakończenie autorzy przedstawiają własne zalecenia kliniczne.

Czterdziestoletni mężczyzna bez współistniejącej choroby płuc zgłasza umiarkowaną duszność wysiłkową utrzymującą się od 7 dni oraz kaszel, obecnie z odkrztuszaniem ropnej plwociny. Neguje kaszel napadowy czy obecność chorych osób w swoim środowisku. Stan chorego nie jest ciężki. Temperatura 37ºC, tętno 84/min, liczba oddechów 17/min. Osłuchowo nad polami płucnymi nie stwierdza się furczeń; u podstawy płuc słyszalne są pojedyncze świsty. Jakie powinno być rozpoznanie i leczenie?

Problem kliniczny

Ostre zapalenie oskrzeli jest pojęciem oznaczającym samoograniczający się proces zapalny głównych dróg oddechowych objawiający się kaszlem, bez towarzyszącego zapalenia płuc. Występuje w roku u blisko 5% dorosłych.^1,2 Wyższą zapadalność obserwuje się w okresie jesienno-zimowym niż wiosenno-letnim. Według doniesień lekarzy w USA ostre zapalenie oskrzeli jest dziewiąte na liście najczęstszych schorzeń w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.³

Mimo że za przyczynę ostrego zapalenia oskrzeli zazwyczaj uważa się zakażenie wirusowe, izoluje się je u ograniczonej liczby pacjentów.^1,4 W ostrym zapaleniu oskrzeli najczęściej izoluje się (w kolejności od najczęściej do najrzadziej spotykanych) wirusy grypy typu A i B, wirus paragrypy, RSV, koronawirusy, adenowirusy oraz rinowirusy. Czynnikiem etiologicznym jest również ludzki metapneumowirus.^5-7 Niedawne francuskie badanie z udziałem dorosłych zaszczepionych przeciw grypie wykazało, że zakażenie wirusowe odpowiadało za 37% ze 164 przypadków ostrego zapalenia oskrzeli, z czego 21% wywoływał rinowirus.⁴ Udział poszczególnych patogenów jest zmienny i zależy od różnych czynników, takich jak brak lub obecność epidemii, pora roku oraz status pod względem szczepień przeciw grypie w danej populacji.

U niewielkiej liczby pacjentów z ostrym zapaleniem oskrzeli można wyizolować ze śliny bakterie, uważane za częstą przyczynę pozaszpitalnego zapalenia płuc.¹ Ich rola w rozwoju choroby lub objawów towarzyszących pozostaje jednak niejasna, ponieważ w badaniach z użyciem biopsji oskrzeli nie wykazano ich nacieczenia bakteryjnego. W niektórych przypadkach ważną rolę odgrywają takie patogeny jak: Bordetella pertussis, Chlamydophila (Chlamydia) pneumoniae oraz Mycoplasma pneumoniae.¹ Niektóre dane sugerują, że B. pertussis może być przyczyną 13-35% przypadków kaszlu trwającego ≥6 dni; w jednym z ostatnich badań prospektywnych zakażenie B. pertussis wykazano jednak tylko w 1% przypadków ostrego zapalenia oskrzeli.⁸