W SKRÓCIE

Depresja poudarowa występuje u osób w podeszłym wieku i ma różne niekorzystne następstwa. W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących etiologii, leczenia i zapobiegania depresji poudarowej ze zwróceniem szczególnej uwagi na podejście biopsychospołeczne w postępowaniu klinicznym, omówiono też przeprowadzone badania kliniczne. Przedstawiono wywodzący się z podejścia biopsychospołecznego behawioralny model leczenia depresji poudarowej. Omówiono przydatność hipotezy lokalizacji uszkodzenia w okresie bezpośrednio po udarze oraz zmiany behawioralne i społeczne, które mogą być późniejszym następstwem depresji.

Udar mózgu dotyka corocznie około 600 000 Amerykanów. W USA żyje około 3 miliony ludzi, którzy przeżyli udar.¹ Występują u nich znaczne ograniczenia w warstwie poznawczej, fizycznej i związanej z codziennym funkcjonowaniem.^2,3 Udar to jedna z głównych przyczyn niesprawności w USA.¹ U znacznego odsetka chorych po udarze rozwija się depresja wyraźnie nasilająca niesprawność. Warto jednak pamiętać, że częstość występowania depresji poudarowej szacuje się bardzo różnie, zależnie od kryteriów doboru grupy, metod pomiaru i ram czasowych (przyjmuje się, że wynosi 30-40%).^4-6 Osoby z depresją poudarową charakteryzuje ponadto większe upośledzenie neurologiczne i poznawcze,^7,8 znaczniejsze ograniczenie codziennych aktywności,⁹ wolniejszy powrót do zdrowia^10,11 i większe ryzyko zgonu niż chorych po udarze bez depresji. Krótko mówiąc, depresja zwiększa ryzyko negatywnych następstw udaru, a jej leczenie jest istotnym celem terapeutycznym. Wstępne dowody wskazują też, że zmniejszenie nasilenia objawów depresji poudarowej wiąże się z poprawą odległych wyników leczenia.^10,13

W artykule przedstawiamy: 1) przegląd hipotez dotyczących etiologii depresji poudarowej oraz biopsychospołeczny model choroby; 2) przegląd dowodów użyteczności metod leczenia i zapobiegania depresji poudarowej; oraz 3) uzasadnienie potrzeby badań nad interwencjami behawioralnymi, zgodnie z biopsychospołecznym modelem depresji poudarowej.

Etiologia, zapobieganie i leczenie depresji poudarowej

Większość badań koncentruje się niemal wyłącznie na biomedycznych aspektach depresji poudarowej, tak w zakresie etiologii, jak i farmakoterapii. Większość badań zajmujących się etiologią choroby opiera się na hipotezie lokalizacji ogniska udarowego,¹⁴ zaproponowanej przez Robinsona i wsp.¹⁵ Zakłada ona, że depresja jest częstsza u osób z lewostronnymi udarami czołowymi i podkorowymi. Nie ma jednak zgodności co do jej słuszności.^16,17 Wyczerpująca metaanaliza Carsona i wsp.¹⁸ wykazała, że nie ma dowodów, by wystąpienie depresji zależało od lokalizacji ogniska udarowego w lewej czy w prawej półkuli ani w przedniej albo tylnej części mózgu. Późniejsze badania również przyniosły niejednoznaczne wyniki.^19,20