Nowości w praktyce
Ocena nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych wątroby
lek. Marta Grabiec
dr hab. n. med. Marek Waluga
dr hab. n. med. Michał Kukla
Interpretacja wyników badań laboratoryjnych ma fundamentalne znaczenie dla rozpoznania, a także ukierunkowania dalszej diagnostyki, zwłaszcza gdy wyniki podstawowych badań są niejednoznaczne. Niewłaściwa interpretacja testów wątrobowych prowadzi do zbyt późnego rozszerzenia diagnostyki lub wykonywania wielu niepotrzebnych analiz, gdy rozpoznanie jest dość łatwe.
Wprowadzenie
W codziennej praktyce lekarskiej powszechne są laboratoryjne badania wątrobowe. Najczęściej oznacza się: aktywność aminotransferazy alaninowej (ALT), aminotransferazy asparaginianowej (AST), fosfatazy zasadowej oraz stężenie bilirubiny. Badania te określane są jako „próby wątrobowe” czy „testy wątrobowe”. Niewspółmierne podwyższenie aktywności AST i ALT w porównaniu z aktywnością fosfatazy zasadowej jest definiowane jako uszkodzenie wątrobowokomórkowe. Cholestatyczne uszkodzenie wątroby to niewspółmierne zwiększenie aktywności fosfatazy zasadowej w zestawieniu z aktywnością aminotransferaz. Wiele analiz statystycznych dowodzi, że podwyższona aktywność ALT wiąże się ze zwiększoną śmiertelnością z powodu chorób wątroby. Prawidłowe wartości aktywności ALT obejmują zakres 29-33 j.m./l dla mężczyzn i 19-25 j.m./l dla kobiet. Po ich przekroczeniu niezbędna jest dalsza diagnostyka. Stopień zwiększenia aktywności ALT i/lub AST może ułatwić ustalenie etiologii choroby.
Badanie uszkodzenia wątrobowokomórkowego obejmuje testy w kierunku wirusowych zapaleń wątroby typu A, B i C, niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, alkoholowej choroby wątroby, wrodzonej hemochromatozy, autoimmunologicznego zapalenia wątroby, choroby Wilsona, niedoboru α1-antytrypsyny i toksycznego polekowego uszkodzenia wątroby. Prawidłowo zebrany wywiad powinien zawierać informacje o przyjmowanych lekach zarówno (przepisanych przez lekarza, jak i tych bez recepty) oraz suplementach diety. W poszukiwaniu przyczyny podwyższonej aktywności fosfatazy alkalicznej (ALP – alkaline phosphatase) pochodzenia wątrobowego należy wziąć pod uwagę pierwotne zapalenie przewodów żółciowych. Zwiększone stężenie bilirubiny całkowitej występuje zarówno w cholestatycznej chorobie wątroby, jak i w wątrobowokomórkowym uszkodzeniu narządu. Jest ono wskazaniem do wykonania jej rozdziału na frakcję sprzężoną i niesprzężoną.
Biopsję wątroby można wziąć pod uwagę, kiedy badania laboratoryjne i obrazowe nie pozwalają na ustalenie diagnozy, obecnego stanu narządu albo gdy różne rozpoznania są równie prawdopodobne.
