Odma opłucnowa to pojawienie się powietrza w jamie opłucnej. Właściwa interpretacja badania podmiotowego i przedmiotowego oraz wyników badań obrazowych umożliwiają prawidłową diagnozę. Niewłaściwe lub opóźnione rozpoznanie choroby zwiększa ryzyko powikłań i utrudnia dalsze leczenie.

Wprowadzenie

Według definicji odma opłucnowa (pneumothorax) to obecność powietrza w jamie opłucnej. W warunkach fizjologicznych w jamie opłucnej znajduje się niewielka ilość płynu surowiczego i występuje podciśnienie, czyli ciśnienie niższe od atmosferycznego. Powietrze, które wnika do jamy opłucnej, powoduje zmianę ciśnienia. Skutkuje to zaburzeniami mechanizmu oddychania. Niezależnie od czynnika sprawczego występują zazwyczaj podobne odchylenia w badaniu podmiotowym i przedmiotowym. Wiele zabiegów diagnostycznych i leczniczych wykonywanych w codziennej praktyce klinicznej niesie ryzyko powikłań w postaci odmy, dlatego umiejętność jej rozpoznania i leczenia ma duże znaczenie praktyczne.

Klasyfikacja i patogeneza

W zależności od lokalizacji uszkodzenia ściany klatki piersiowej umożliwiającego napływ powietrza do jamy opłucnej rozróżniamy odmę zewnętrzną i wewnętrzną. Odma zewnętrzna powstaje na skutek przerwania ciągłości opłucnej ściennej i ścian klatki piersiowej. W odmie wewnętrznej powietrze znajdujące się w opłucnej pochodzi z płuc lub innych narządów wewnętrznych.

Ze względu na przyczynę odmę dzielimy na samoistną i pourazową. Odma samoistna nie jest spowodowana działaniem czynników zewnętrznych. To wyłącznie odma wewnętrzna. Odmę samoistną klasyfikujemy na pierwotną (u osób, u których dotychczas nie rozpoznano choroby płuc) i wtórną (w przebiegu anatomicznych lub czynnościowych chorób płuc).

Odma wtórna powstaje najczęściej w wyniku uszkodzenia płuc w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, astmy, mukowiscydozy, po przebytej gruźlicy płuc z pozapalnymi zmianami włóknistymi, histiocytozy z komórek Langerhansa, limfangioleiomiomatozy. Tę postać choroby można rozpoznawać jedynie u pacjentów z chorobami układu oddechowego, z wyraźnymi objawami klinicznymi i zmianami anatomicznymi lub czynnościowymi układu oddechowego.

Dokładna patogeneza pierwotnej samoistnej odmy opłucnowej nie jest całkowicie znana.^1,2 Najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby jest palenie tytoniu i/lub marihuany. U większości chorych stwierdza się drobne pęcherze rozedmowe i pęcherzyki podopłucnowe, widoczne w tomografii komputerowej, w czasie zabiegu operacyjnego lub torakoskopii. Pękniecie tych zmian uważa się za najczęstszą przyczynę pierwotnej samoistnej odmy opłucnowej.