1. Czym jest dna moczanowa i co ją powoduje?

Dna moczanowa, zwana także skazą moczanową lub artretyzmem, to przewlekła choroba zapalna stawów wywołana zaburzeniami przemiany materii. Występuje u 1-2% ludzi, głównie mężczyzn w średnim i starszym wieku. Kobiety chorują rzadziej, zazwyczaj po menopauzie.

Przyczyną dny jest odkładanie w tkankach kryształów moczanu sodu. Wynika to ze zwiększonego stężenia kwasu moczowego (hiperurykemii), będącego skutkiem jego zwiększonej produkcji bądź upośledzonego wydalania z organizmu. Kwas moczowy pochodzi z puryn, których źródłem jest dieta oraz rozpad obumierających tkanek. We krwi może się rozpuścić tylko określona ilość kwasu. Gdy jest go zbyt wiele, zaczyna się krystalizować. Kryształki zwane moczanami odkładają się w stawach i tkance okołostawowej. Moczany ranią tkankę i wywołują w niej stan zapalny.

Wyróżniamy dwa rodzaje dny moczanowej. Pierwotna to zaburzenie metaboliczne dziedziczone, kiedy nieznane jest podłoże zwiększonej produkcji kwasu moczowego. Wtórna, czyli nabyta, stanowi ok. 10% wszystkich przypadków. Do jej przyczyn zaliczamy: zwiększoną podaż puryn w diecie (pokarmy mięsne, podroby, buliony, niektóre owoce morza), nadużywanie alkoholu. Choroba może się pojawiać w następstwie białaczki, napromieniowania, przewlekłej choroby nerek, głodówki, przyjmowania niektórych leków odwadniających, cukrzycy typu 2, zaburzeń gospodarki lipidowej, nadwagi, otyłości brzusznej i nadciśnienia tętniczego.

2. Jak wykryć dnę moczanową?

Przy podejrzeniu dny moczanowej, czyli obecności cech zapalenia stawów, takich jak obrzęk, zaczerwienienie, ból, ograniczenie ruchomości w stawie, wysięk, należy oznaczyć stężenie kwasu moczowego we krwi. Zdarza się jednak, że w trakcie ostrego napadu jest ono prawidłowe. Dnę należy różnicować z innymi chorobami zapalnymi stawów, m.in. z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Złotym standardem diagnostycznym potwierdzającym rozpoznanie jest stwierdzenie obecności kryształów moczanu sodu w płynie stawowym pobranym ze stawu objętego zapaleniem. Pobranie płynu następuje poprzez nakłucie zajętego stawu. Badanie pozwala także stwierdzić bądź wykluczyć zakażenie, które może towarzyszyć dnie moczanowej. Poza badaniami laboratoryjnymi powinno się wykonać zdjęcie rentgenowskie stawu, na którym poszukuje się nadżerek, zwężenia szczeliny stawowej, guzków dnawych, lecz zmiany te występują dopiero w późniejszym okresie choroby. Do czynników mogących wywołać napad choroby zaliczamy: spożycie alkoholu lub dużej ilości pokarmów bogatych w puryny (zwłaszcza mięsa), duży wysiłek fizyczny, uraz fizyczny lub zabieg operacyjny, zakażenie, przyjęcie leków (np. diuretyków tiazydowych lub pętlowych, cyklosporyny, kwasu acetylosalicylowego).

3. Jak się objawia i gdzie umiejscawia dna moczanowa?

Napad dny objawia się nagłym, bardzo silnym bólem i obrzękiem stawu. W jego okolicy obserwuje się rumień; skóra jest napięta, błyszcząca, szybko dochodzi do złuszczania naskórka. Objawy dotyczą najczęściej (u ok. 95% pacjentów) stawu podstawy palucha (powszechna nazwa choroby to podagra) i pojawiają się wcześnie rano. Mogą też obejmować stawy skokowe, kolanowe, rzadziej stawy kończyn górnych. Czasami towarzyszą im gorączka, dreszcze i uczucie ogólnego rozbicia.

4. Jak leczyć dnę moczanową?

W przypadku wystąpienia ostrego napadu konieczny jest pilny kontakt z lekarzem. Chorzy ze stwierdzoną dną moczanową powinni być pod regularną opieką specjalisty reumatologa. Lekiem z wyboru w leczeniu ostrego napadu jest kolchicyna. W celu łagodzenia bólu należy stosować także niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), poza kwasem acetylosalicylowym, który powoduje zwiększenie stężenia kwasu moczowego w osoczu. Mogą być podawane glikokortykosteroidy dostawowo lub ogólnoustrojowo (zwłaszcza gdy kolchicyna i NLPZ są przeciwwskazane lub nieskuteczne). Ulgę przynoszą okłady z lodu; zaleca się uruchomienie stawu (po ustąpieniu ostrych objawów). Ważna jest również eliminacja czynników sprzyjających postępowi dny moczanowej, aby zapobiec jej dalszemu rozwojowi.

5. Jaką dietę stosować w dnie moczanowej?

Należy unikać pokarmów zwiększających stężenie kwasu moczowego, przede wszystkim mięsa, podrobów, przetworów mięsnych, bulionów, galarety, owoców morza, sardynek, śledzi, dorsza, pstrąga, gęsi, indyka, a także bogatych we fruktozę słodkich napojów, soków owocowych, dużych ilości owoców czy miodu. Korzystne jest spożywanie warzyw, chudego nabiału, orzechów oraz uzupełnianie witaminy C. Trzeba bezwzględnie ograniczyć spożywanie alkoholu, zaprzestać palenia tytoniu, dbać o kondycję fizyczną, odpowiednio nawadniać organizm. Powinno się utrzymywać prawidłową masę ciała, ponieważ otyłość sprzyja nie tylko nawrotom choroby, ale także deformacjom stawów. W diecie ważne są niskotłuszczowe produkty mleczne, ponieważ wykazano, że obniżają one stężenie kwasu moczowego.