Nowości w praktyce

Postępowanie w zakażeniu układu moczowego – rekomendacje 2017

prof. dr hab. n. med. Michał Holecki1,2
prof. dr hab. n. med. Jerzy Chudek3

1Oddział Chorób Wewnętrznych, Okręgowy Szpital Kolejowy w Katowicach

2Klinika Chorób Wewnętrznych i Metabolicznych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

3Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Chemioterapii Onkologicznej, Wydział Lekarski, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Michał Holecki, Klinika Chorób Wewnętrznych i Metabolicznych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Ziołowa 45/47, 40-635 Katowice; e-mail: holomed@gmail.com

Zalecenia dotyczące zakażenia układu moczowego (ZUM) opublikowane w 2017 roku są uszczegółowieniem poprzednich wytycznych przede wszystkim w zakresie diagnostyki laboratoryjnej, gdyż rekomendacje co do sposobu leczenia zasadniczo się nie zmieniły. Ze względu na to, że współczesne patogeny bakteryjne nabyły wiele mechanizmów oporności na antybiotyki, czego powodem jest w znacznym stopniu nieracjonalne stosowanie tych leków, warto zwrócić uwagę na najczęściej popełniane błędy w terapii i właściwą interpretację wyników badań.

Wprowadzenie

Zakażenie układu moczowego jest jedną z najczęstszych przyczyn interwencji lekarskich. Stanowi ono ok. 40% wszystkich zakażeń szpitalnych i 10-20% poszpitalnych.1 ZUM występuje ok. 50 razy częściej u dziewczynek (z wyjątkiem okresu niemowlęcego) i kobiet (przeważnie w wieku 16-35 lat). Po 60 r.ż. częstość zachorowań u mężczyzn zwiększa się z powodu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, utrudniającego odpływ moczu i powodującego jego zaleganie w pęcherzu moczowym po mikcji, ale i tak starsze kobiety chorują co najmniej 2-krotnie częściej niż starsi mężczyźni. Szacuje się, że ok. 50% kobiet i 12% mężczyzn doświadcza w życiu co najmniej jednego epizodu ZUM. Po pierwszym incydencie u 30-44% kobiet dochodzi do nawrotu w ciągu 3 miesięcy, a u 48% – 12 miesięcy. ZUM jest powodem ok. 7 mln wizyt ambulatoryjnych, ok. 1 mln porad udzielanych w izbach przyjęć szpitali i >100 000 hospitalizacji w USA rocznie.2,3

Klasyfikacja i definicja ZUM

Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami dotyczącymi diagnostyki, terapii i profilaktyki ZUM u dorosłych postępowanie jest dostosowane do wyodrębnionych jednorodnych klinicznie grup chorych:4

  • młode kobiety z niepowikłanym zapaleniem pęcherza moczowego
  • młode kobiety z nawracającym niepowikłanym zapaleniem pęcherza moczowego
  • młode kobiety z niepowikłanym ostrym cewkowo-śródmiąższowym (odmiedniczkowym) zapaleniem nerek
  • kobiety i mężczyźni z ostrym niepowikłanym zapaleniem pęcherza, u których istnieje duże prawdopodobieństwo równoczesnego bezobjawowego zajęcia procesem chorobowym nerek lub stercza
  • kobiety i mężczyźni z powikłanym ZUM
  • kobiety i mężczyźni z bakteriomoczem bezobjawowym.


Z klinicznego punktu widzenia ważniejszy jest jednak podział na zakażenia niepowikłane i powikłane. Zakażenie niepowikłane oznacza ZUM u osoby bez żadnej choroby ani wady układu moczowego oraz bez upośledzenia miejscowych i ogólnoustrojowych mechanizmów obronnych, wywołane przez typowe bakterie, a powikłane – ZUM u osoby z anatomicznym lub czynnościowym utrudnieniem odpływu moczu bądź z upośledzeniem ogólnoustrojowych lub miejscowych mechanizmów obronnych albo ZUM wywołane przez nietypowe drobnoustroje.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Klasyfikacja i definicja ZUM

Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami dotyczącymi diagnostyki, terapii i profilaktyki ZUM u dorosłych postępowanie jest dostosowane do wyodrębnionych jednorodnych klinicznie grup chorych:4

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny ZUM może być zróżnicowany – od bezobjawowego bakteriomoczu do urosepsy z niewydolnością wielonarządową. Do miejscowych objawów podmiotowych w zakażeniu dolnego odcinka [...]

Diagnostyka laboratoryjna

W prawidłowych warunkach mocz w pęcherzu moczowym, moczowodach, miedniczce i kielichach nerkowych jest jałowy. Drobnoustroje, zwykle niepowodujące zakażenia dróg moczowych, mogą występować w dystalnej części [...]

Etiologia

Najczęstszym czynnikiem etiologicznym ZUM (75-95% przypadków) są Gram(−) pałeczki jelitowe z rodziny Enterobacteriaceae, wśród których dominują uropatogenne szczepy Escherichia coli (UPEC – [...]

Przebieg zakażenia

Do zakażenia dochodzi zwykle drogą wstępującą, znacznie rzadziej drogą krwiopochodną, limfatyczną lub przez ciągłość. W warunkach pozaszpitalnych typowym pierwszym etapem zakażenia jest [...]

Postaci kliniczne ZUM

Jest to zapalenie u młodych kobiet bez dodatkowych czynników obciążających.41,44 Rozpoznanie zapalenia pęcherza moczowego ustala się na podstawie typowych objawów klinicznych, do [...]

ZUM u kobiet w ciąży

ZUM u ciężarnych często budzi dylematy terapeutyczne. Ciąża istotnie zwiększa ryzyko rozwoju ZUM. Zmniejszenie napięcia mięśniówki pęcherza moczowego i moczowodów, a także ucisk powiększonej [...]

Podsumowanie

Niniejszy artykuł stworzono na podstawie rekomendacji diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych z 2015 r. oraz rekomendacji laboratoryjnej diagnostyki zakażeń, w tym [...]
Do góry