Nefropatia pokontrastowa stanowi jedną z postaci ostrego uszkodzenia nerek. Rozwija się w krótkim czasie od donaczyniowego podania jodowego środka kontrastowego. Mimo zwykle łagodnego i odwracalnego przebiegu ostrego uszkodzenia nerek przypadki nefropatii pokontrastowej wiążą się z ryzykiem zgonu i rozwojem lub postępem przewlekłej choroby nerek. Ze względu na szeroką dostępność do angiografii i tomografii komputerowej znajomość metod działania prewencyjnego jest kluczowa w codziennej praktyce lekarzy wszystkich specjalności.

Wprowadzenie

Nefropatia pokontrastowa (CIN – contrast induced nephropathy) jest jedną z postaci ostrego uszkodzenia nerek (AKI – acute kidney injury). Rozwija się w krótkim czasie po donaczyniowym (dożylnym lub dotętniczym) podaniu jodowego, radiologicznego środka kontrastowego. Objawy ostrego uszkodzenia nerek związane są z rozwojem ostrej martwicy cewek (ATN – acute tubular necrosis). Dokładny mechanizm prowadzący do rozwoju ATN nie został dotychczas jednoznacznie określony, postuluje się jednak bezpośredni toksyczny wpływ środka kontrastowego na komórki cewek oraz wpływ pośredni poprzez wywołanie skurczu naczyń z następczym niedokrwieniem miąższu nerki.¹

W nefropatii pokontrastowej po 24-72 godzinach od użycia środka kontrastowego obserwujemy umiarkowany wzrost stężenia kreatyniny (o >0,3 mg/dl lub >50% od wartości wyjściowej), najczęściej bez oligurii.² Z reguły jest to przejściowe, klinicznie bezobjawowe uszkodzenie i już po kilku (3-7) dniach u większości chorych dochodzi do normalizacji funkcji nerek. Rozpoznanie ustala się więc na podstawie wyników badań laboratoryjnych przy współistniejącym wywiadzie zastosowania środka kontrastowego w poprzedzających dniach i po wykluczeniu innych, możliwych przyczyn ostrego uszkodzenia nerek.

Mimo zazwyczaj łagodnego i odwracalnego przebiegu, niezależnie od drogi podania środka kontrastowego, wystąpienie nefropatii wiąże się z wieloma niekorzystnymi następstwami, takimi jak: zgon wewnątrzszpitalny, przedłużona hospitalizacja, zdarzenia sercowo-naczyniowe czy rozwój/progresja przewlekłej choroby nerek (CKD – chronic kidney disease).³

W populacji ogólnej, bez czynników ryzyka, częstość nefropatii pokontrastowej nie przekracza 1-3%.⁴ Niemniej z uwagi na to, że w grupach wysokiego ryzyka CIN może wystąpić nawet u 10-30% chorych poddawanych zabiegom przezskórnej angioplastyki wieńcowej⁵ oraz u 10% pacjentów, u których wykonano badanie metodą tomografii komputerowej (TK),⁶ stanowi to istotny problem i znajomość strategii zapobiegawczych, znamiennie zmniejszających częstość występowania nefropatii, jest niezbędna w codziennej praktyce klinicznej.