1. Czym są zawroty głowy?

Mimo że zawroty głowy są częstym objawem zgłaszanym przez pacjentów, trudno ściśle podać ich definicję. Występują one u 20-30% ludzi dorosłych oraz u kilkunastu procent dzieci, częściej u kobiet oraz osób w podeszłym wieku. Najczęściej pod tym określeniem rozumie się dwa różne rodzaje dolegliwości. Symptomy opisywane jako złudzenie ruchu kołowego otoczenia lub własnego ciała, często współistniejące z nudnościami, wymiotami, chwiejnością chodu, mające charakter napadowy, z towarzyszącym lękiem to klasyczne zawroty głowy, zwane zawrotami układowymi. W przypadku drugiego rodzaju zawrotów głowy, określanych jako nieukładowe, pacjenci podają zawroty głowy ze współistniejącym uczuciem niepewności, niestabilności postawy lub chodu, braku równowagi, obawy przed upadkiem. Chorzy mają wrażenie chwiania się, unoszenia lub opadania i niepełnej orientacji w przestrzeni. Takie dolegliwości zazwyczaj rozwijają się powoli. Często dodatkowo występują mroczki przed oczami, podwójne widzenie, zaburzenia ostrości widzenia, oczopląs. Objawom tym może towarzyszyć ból głowy.

2. Jakie mogą być przyczyny zawrotów głowy?

Tabela 1. Przyczyny zawrotów głowy

Przyczyn zawrotów głowy może być bardzo wiele. Badania epidemiologiczne wykazały, że najczęstszą, stanowiącą około 50% wszystkich przypadków, są zaburzenia w obrębie ucha wewnętrznego. Za 5% przypadków odpowiadają choroby neurologiczne, w 5% niedociśnienie tętnicze oraz działania niepożądane stosowanych leków. W 15% przypadków stwierdza się zaburzenia psychologiczno-psychiatryczne, a u 25% pacjentów przyczyna jest nieznana. W tabeli 1 przedstawiono przyczyny zawrotów głowy z podziałem na choroby otolaryngologiczne oraz choroby układu nerwowego i ogólnoustrojowe.

3. Kiedy z zawrotami głowy należy zgłosić się do lekarza?

Do lekarza powinni udać się wszyscy pacjenci, którzy mają nawracające i silne zawroty głowy połączone z jej bólem lub którzy stracili przytomność. Zawroty głowy wraz z osłabieniem mięśni nóg lub drętwieniem i mrowieniem kończyn, trudnościami w chodzeniu i mówieniu lub widzeniu, bólem w klatce piersiowej są wskazaniem do zgłoszenia się do ośrodka opieki zdrowotnej. Osoby, które przebyły uraz głowy, mają wysoką gorączkę (>38,5˚C), zaobserwowały u siebie zaburzenia słuchu lub wzroku wraz z towarzyszącymi zawrotami głowy, także powinny udać się do lekarza. Szybkiego wyjaśnienia wymagają sytuacje, gdy zawrotom głowy towarzyszą bóle głowy, osłabienia kończyn, objawy czuciowe takie jak drętwienie jednej połowy ciała.

4. Jakie jest postępowanie w zawrotach głowy?

Przyczyny zawrotów głowy są bardzo różnorodne, dlatego szczególną rolę odgrywa przeprowadzenie dokładnego wywiadu lekarskiego z pacjentem oraz doprecyzowanie, co kryje się za zgłaszanymi objawami. Do ważnych informacji należy zaliczyć: nagłość oraz częstotliwość zawrotów głowy, czas ich trwania, występowanie szumów w uszach, nudności i wymiotów. Trzeba przeanalizować, jakie leki pacjent przyjmuje, i ustalić, które z nich mogą powodować takie objawy. Dane z wywiadu często pozwalają na rozróżnienie układowych i nieukładowych zawrotów głowy, co daje możliwość kierowania na odpowiednie badania diagnostyczne. Kolejnym etapem oceny lekarskiej jest badanie przedmiotowe, pomiar ciśnienia tętniczego, ocena oczopląsu, równowagi oraz chodu pacjenta. Przy podejrzeniu zawrotów pochodzenia błędnikowego konieczna jest konsultacja laryngologiczna, zaś pochodzenia neurologicznego – ocena neurologa, który może zlecić wykonanie dodatkowych badań obrazowych (tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny). Leczenie zawrotów głowy polega na postępowaniu doraźnym, objawowym, które ma złagodzić lub usunąć dolegliwości, oraz leczeniu przyczynowym, w zależności od ustalonego rozpoznania.